- SU(3),SU(2)およびオイラーの回転
- 式(3.79)の導出
- 式(3.81)の導出
- 式(3.82)の導出と確認
- 式(3.83)の確認
- p.206:一般的な2次元のユニタリ行列はユニタリ・モジュラー行列に\(e^{i\gamma}\)をかけた形で書け、独立変数を4つ持つこと
- p.206:\(\text{SU}(2)\)は\(\text{U}(2)\)の部分群であること(注:自信なし)
- 式(3.91)がユニタリ的でユニモジュラーであること
- 密度演算子と純粋ならびに混合アンサンブル
- 式(3.98)の導出
- 式(3.102)の導出
- p.215:\(2\times 2\)のエルミート行列は4個の実数で書け、規格化条件によって3個が独立であること
- p.215:密度演算子を構成するために\([S_x],[S_y],[S_z]\)の三つが必要であること
- 式(3.105)の導出
- p.215:純粋アンサンブルの密度演算子の固有値は0または1であること
- 式(3.111)の導出
- 式(3.118)の導出
- 式(3.121)の導出
- (1)シュレーディンガー方程式の変形
- 式(3.123)の導出
- 式(3.124)の導出
- 式(3.125)の導出
- p.221上:\(\sigma\)が半正定値であること(要議論)
- 式(3.130)の導出
- 式(3.134)によって\(\rho\)と\(H\)が同時に対角化されること
- 式(3.137a)の2式目の導出
- 式(3.138)の導出
- 式(3.139)の導出
- 式(3.140)の導出
- 式(3.143)の導出
- 式(3.145)の導出
- 式(3.146)の確認
- p.224:低温極限では基底状態のみが占められること
- p.224:\(H\)と\(S_z\)が交換すること
- 式(3.148)の導出
- 式(3.149)の導出
- 式(3.150)の導出
現代の量子力学の行間埋め 第3章
\begin{eqnarray}
U^{\dagger}(a,b)U(a,b)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&a
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}a+(-b)(-b^{\ast})&a^{\ast}b-ba^{\ast} \\
b^{\ast}a+a(-b^{\ast})&b^{\ast}b+aa^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}a+b^{\ast}b&a^{\ast}b-a^{\ast}b \\
b^{\ast}a-b^{\ast}a&a^{\ast}a+b^{\ast}b
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
|a|^2+|b|^2&0 \\
0&|a|^2+|b|^2
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0 \\
0&1
\end{array}
\right)&...&\text{式(3.78)より} \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
\begin{eqnarray}
U(a_1,b_1)U(a_2,b_2)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a_1&b_1 \\
-b_1^{\ast}&a_1^{\ast}
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a_2&b_2 \\
-b_2^{\ast}&a_2^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a_1a_2-b_1b_2^{\ast}&a_1b_2+b_1a_2^{\ast} \\
-b_1^{\ast}a_2-a_1^{\ast}b_2^{\ast}&-b_1^{\ast}b_2+a_1^{\ast}a_2^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a_1a_2-b_1b_2^{\ast}&a_1b_2+b_1a_2^{\ast} \\
-(a_1^{\ast}b_2^{\ast}-b_1^{\ast}a_2)&a_1^{\ast}a_2^{\ast}-b_1^{\ast}b_2
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a_1a_2-b_1b_2^{\ast}&a_1b_2+b_1a_2^{\ast} \\
-(a_1b_2+b_1a_2^{\ast})^\ast&(a_1a_2-b_1b_2^{\ast})^{\ast}
\end{array}
\right)&...&(ab)^{\ast}=a^{\ast}b^{\ast}\text{など、積の複素共役の性質を利用} \\ \\
&=&
U(a_1a_2-b_1b_2^{\ast},a_1b_2+b_1a_2^{\ast})
\end{eqnarray}
と得られる。
式(3.78)のユニモジュラー条件を式(3.81)に適用すると式(3.82)が得られる。
\begin{eqnarray}
a&\to&a_1a_2-b_1b_2^{\ast} \\ \\
b&\to&a_1b_2+b_1a_2^{\ast}
\end{eqnarray}
を用いれば
\begin{eqnarray}
&&|a|^2&+&|b|^2&=&1 \\ \\
&\Rightarrow&
|a_1a_2-b_1b_2^{\ast}|^2&+&|a_1b_2+b_1a_2^{\ast}|^2&=&1
\end{eqnarray}
が得られる。また、この計算は
\begin{eqnarray}
|a_1a_2-b_1b_2^{\ast}|^2+|a_1b_2+b_1a_2^{\ast}|^2
&=&
(a_1a_2-b_1b_2^{\ast})(a_1^{\ast}a_2^{\ast}-b_1^{\ast}b_2)+(a_1b_2+b_1a_2^{\ast})(a_1^{\ast}b_2^{\ast}+b_1^{\ast}a_2) \\ \\
&=&
a_1a_2a_1^{\ast}a_2^{\ast}-(b_1b_2^{\ast})(-b_1^{\ast}b_2)-a_1a_2b_1^{\ast}b_2-b_1b_2^{\ast}a_1^{\ast}a_2^{\ast}+a_1b_2a_1^{\ast}b_2^{\ast}+b_1a_2^{\ast}b_1^{\ast}a_2+a_1b_2b_1^{\ast}a_2+b_1a_2^{\ast}a_1^{\ast}b_2^{\ast} \\ \\
&=&
|a_1|^2|a_2|^2+|b_1|^2|b_2|^2+|a_1|^2|b_2|^2+|b_1|^2|a_2|^2-a_1a_2b_1^{\ast}b_2+a_1b_2b_1^{\ast}a_2-b_1b_2^{\ast}a_1^{\ast}a_2^{\ast}+b_1a_2^{\ast}a_1^{\ast}b_2^{\ast} \\ \\
&=&
|a_1|^2(|a_2|^2+|b_2|^2)+|b_1|^2(|b_2|^2+|a_2|^2) \\ \\
&=&
|a_1|^2+|b_1|^2&...&|a_2|^2+|b_2|^2=1\text{より} \\ \\
&=&
1&...&|a_1|^2+|b_1|^2=1\text{より} \\ \\
\end{eqnarray}
となり、式が満たされていることがわかる。
\begin{eqnarray}
U(a,b)U(a^{\ast},-b)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&(a^{\ast})^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&a
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
aa^{\ast}+bb^{\ast}&a(-b)+ba \\
-b^{\ast}a^{\ast}+a^{\ast}b^{\ast}&-b(-b^{\ast})+a^{\ast}a
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
|a|^2+|b|^2&0 \\
0&|a|^2+|b|^2
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0 \\
0&1
\end{array}
\right) \\ \\ \\
U(a^{\ast},-b)U(a,b)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&(a^{\ast})^{\ast}
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&a
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}a-b(-b^{\ast})&a^{\ast}b-ba^{\ast} \\
b^{\ast}a+a(-b^{\ast})&b^{\ast}b+aa^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
|a|^2+|b|^2&0 \\
0&|a|^2+|b|^2
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0 \\
0&1
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
となっていることが確認できた。
\begin{eqnarray}
U(a,b)U(a^{\ast},-b)&=&\hat{\boldsymbol{1}}\\ \\
U(a^{\ast},-b)U(a,b)&=&\hat{\boldsymbol{1}}\\ \\
\end{eqnarray}
であることから、
\begin{eqnarray}
U(a^{\ast},-b)&=&U^{-1}(a,b)
\end{eqnarray}
である。
一般的な2次元のユニタリ行列はユニタリ・モジュラー行列に\(e^{i\gamma}\)をかけた形で書けることについては
こちらの解説など参照。
この行列成分\(a,b\)はそれぞれ実部\(\text{Re}(a),\text{Re}(b)\)と虚部\(\text{Im}(a),\text{Im}(b)\)を持つ。これらは式(3.84)より、
\begin{eqnarray}
&&|a|^2+|b|^2&=&1 \\ \\
&\Leftrightarrow&
\text{Re}(a)^2+\text{Im}(a)^2+\text{Re}(b)^2+\text{Im}(b)^2&=&1
\end{eqnarray}
の関係で結ばれており、例えば\(\text{Re}(a),\text{Im}(a),\text{Re}(b)\)の3つを決めるとそれに従属して\(\text{Im}(b)\)が決まるため、独立変数は3つと言える。加えて、\(\gamma\)を独立に決められるため、二次元のユニタリ行列は独立変数を4つもっている。
部分群の定義はこちらの解説など参照。
(1)行列の積に関する単位元は \begin{eqnarray} \left( \begin{array}{cccc} 1&0 \\ 0&1 \end{array} \right) \end{eqnarray} であり、これはユニタリ・モジュラー行列の一般的な形である、式(3.77)において\(a=1,b=0\)を代入したものであるため、\(\text{SU}(2)\)に含まれている。加えて、式(3.84)において、\(\gamma=0\)を代入することによっても得られるため、\(\text{U}(2)\)にも含まれている。
(2)積は式(3.81)の形で表されており、式(3.82)より行列式が\(1\)であるから、積の結果も\(\text{SU}(2)\)に含まれている。
(3)逆元は式(3.79)の一項目で表されている。この行列式をとると\(a^{\ast}a-(-b)b^{\ast}=|a|^2+|b|^2=1\)が得られる(式(3.78)を用いた。)。従って、行列式が\(1\)であることから、逆元も\(\text{SU}(2)\)に含まれている。
従って、\(\text{SU}(2)\)は\(\text{U}(2)\)の部分群であると言える。
(1)行列の積に関する単位元は \begin{eqnarray} \left( \begin{array}{cccc} 1&0 \\ 0&1 \end{array} \right) \end{eqnarray} であり、これはユニタリ・モジュラー行列の一般的な形である、式(3.77)において\(a=1,b=0\)を代入したものであるため、\(\text{SU}(2)\)に含まれている。加えて、式(3.84)において、\(\gamma=0\)を代入することによっても得られるため、\(\text{U}(2)\)にも含まれている。
(2)積は式(3.81)の形で表されており、式(3.82)より行列式が\(1\)であるから、積の結果も\(\text{SU}(2)\)に含まれている。
(3)逆元は式(3.79)の一項目で表されている。この行列式をとると\(a^{\ast}a-(-b)b^{\ast}=|a|^2+|b|^2=1\)が得られる(式(3.78)を用いた。)。従って、行列式が\(1\)であることから、逆元も\(\text{SU}(2)\)に含まれている。
従って、\(\text{SU}(2)\)は\(\text{U}(2)\)の部分群であると言える。
\begin{eqnarray}
\text{U}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-i(\alpha+\gamma)/2}\cos(\beta/2)&-e^{-i(\alpha-\gamma)/2}\sin(\beta/2) \\
e^{-i(\alpha-\gamma)/2}\sin(\beta/2)&e^{i(\alpha+\gamma)/2}\cos(\beta/2)
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
とする。
\begin{eqnarray}
a
&=&
e^{-i(\alpha+\gamma)/2}\cos(\beta/2) \\ \\
b
&=&
-e^{-i(\alpha-\gamma)/2}\sin(\beta/2)
\end{eqnarray}
とすると
\begin{eqnarray}
\text{U}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
と書ける。加えて行列式を計算すると
\begin{eqnarray}
aa^{\ast}-b(-b^{\ast})
&=&
e^{-i(\alpha+\gamma)/2}\cos(\beta/2)e^{i(\alpha+\gamma)/2}\cos(\beta/2)+(-e^{-i(\alpha-\gamma)/2}\sin(\beta/2))(-e^{i(\alpha-\gamma)/2}\sin(\beta/2)) \\ \\
&=&
\cos^2(\beta/2)+\sin^2(\beta/2) \\ \\
&=&
1 \\ \\
\end{eqnarray}
が得られることから、
\begin{eqnarray}
\text{U}^{\dagger}\text{U}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&a
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}a+bb^{\ast}&a^{\ast}b-ba^{\ast} \\
b^{\ast}a+a(-b^{\ast})&b^{\ast}b+a^{\ast}a
\end{array}
\right)\\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0 \\
0&1
\end{array}
\right)&...&|a|^2+|b|^2=1\text{より}\\ \\ \\
\text{U}\text{U}^{\dagger}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
-b^{\ast}&a^{\ast}
\end{array}
\right)
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&-b \\
b^{\ast}&a
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
aa^{\ast}+bb^{\ast}&a(-b)+ba \\
-b^{\ast}a^{\ast}+a^{\ast}b^{\ast}&(-b^{\ast})(-b)+a^{\ast}a
\end{array}
\right)\\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0 \\
0&1
\end{array}
\right)&...&|a|^2+|b|^2=1\text{より}\\ \\ \\
\end{eqnarray}
より、ユニタリ的であり、先ほどの行列式が\(1\)であったことから、ユニモジュラーであることがわかる。
\begin{eqnarray}
A\ket{a^{\prime}}=a^{\prime}\ket{a^{\prime}}
\end{eqnarray}
であることを用いると
\begin{eqnarray}
[A]
&=&
\displaystyle\sum_{i}w_i\braket{\alpha^{(i)}|A|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{i}\sum_{a^{\prime}}w_i\bra{\alpha^{(i)}}A\ket{a^{\prime}}\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{i}\sum_{a^{\prime}}w_i\bra{\alpha^{(i)}}a^{\prime}\ket{a^{\prime}}\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{i}\sum_{a^{\prime}}w_i\braket{\alpha^{(i)}|a^{\prime}}\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}}a^{\prime} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{i}\sum_{a^{\prime}}w_i\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}}^{\ast}\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}}a^{\prime}&...&\text{式(1.26)より} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{i}\sum_{a^{\prime}}w_i|\braket{a^{\prime}|\alpha^{(i)}}|^2a^{\prime}& \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(3.98)より
\begin{eqnarray}
[A]
&=&
\displaystyle\sum_{i}w_i\braket{\alpha^{(i)}|A|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{i}w_i\braket{\alpha^{(i)}|b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|A|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\sum_{i}w_i\braket{\alpha^{(i)}|b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|A|b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\alpha^{(i)}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\left(\sum_{i}w_i\braket{b^{\prime\prime}|\alpha^{(i)}}\braket{\alpha^{(i)}|b^{\prime}}\right)\braket{b^{\prime}|A|b^{\prime\prime}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho|b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|A|b^{\prime\prime}}&...&\text{式(3.100)(3.101)より} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho|b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|b^{\prime}|b^{\prime\prime}}&...&A\ket{b^{\prime}}=b^{\prime}\ket{b^{\prime}}\text{とした} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho|b^{\prime}}b^{\prime}\braket{b^{\prime}|b^{\prime\prime}}& \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho|b^{\prime}}b^{\prime}\delta_{b^{\prime},b^{\prime\prime}}& \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|\rho|b^{\prime}}b^{\prime}&...&\text{クロネッカーのデルタより}b^{\prime\prime}=b^{\prime}\text{の項のみ残した} \\ \\
\end{eqnarray}
となる。これは対角成分のみを足し合わせることになるため、
\begin{eqnarray}
[A]
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime}}\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho|b^{\prime}}\braket{b^{\prime}|A|b^{\prime\prime}}&\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{b^{\prime\prime}}\braket{b^{\prime\prime}|\rho A|b^{\prime\prime}}&...&\text{式(1.65)の完備性より}\\ \\
&=&
\text{tr}(\rho A)&...&\text{(1)}
\end{eqnarray}
と導出できる。
(1)トレースが基底変換に対して不変であることを用いた。こちらの解説などを参考。
(1)トレースが基底変換に対して不変であることを用いた。こちらの解説などを参考。
\(a,b,c,d\)を複素数として\(2\times 2\)のエルミート行列\(U\)を
\begin{eqnarray}
U&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
c&d
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
とする。エルミート行列の条件は式(1.40)より、
\begin{eqnarray}
U&=&U^{\dagger} \\ \\
\Leftrightarrow\left(
\begin{array}{cccc}
a&b \\
c&d
\end{array}
\right)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a^{\ast}&c^{\ast} \\
b^{\ast}&d^{\ast}
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
より、
\begin{eqnarray}
a&=&a^{\ast}&\Leftrightarrow&\text{Im}(a)=0 \\ \\
d&=&d^{\ast}&\Leftrightarrow&\text{Im}(d)=0 \\ \\
b&=&c^{\ast}&\Leftrightarrow&
\left\{
\begin{array}{l}
\text{Re}(c)&=&\text{Re}(b) \\
\text{Im}(c)&=&-\text{Im}(b)
\end{array}
\right. \\ \\
\end{eqnarray}
であることから、改めて実数\(a,b,c,d\)を用いて
\begin{eqnarray}
U&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
a&b+ic \\
b-ic&d
\end{array}
\right)
\end{eqnarray}
と書け、独立な実数が4つであることがわかる。
また、規格化条件の式(3.103)より \begin{eqnarray} \text{tr}(U)&=&1 \\ \\ a+d&=&1 \end{eqnarray} となることから、 \begin{eqnarray} U&=& \left( \begin{array}{cccc} a&b+ic \\ b-ic&1-a \end{array} \right) \end{eqnarray} と独立な実数を3つで表すことができる。
また、規格化条件の式(3.103)より \begin{eqnarray} \text{tr}(U)&=&1 \\ \\ a+d&=&1 \end{eqnarray} となることから、 \begin{eqnarray} U&=& \left( \begin{array}{cccc} a&b+ic \\ b-ic&1-a \end{array} \right) \end{eqnarray} と独立な実数を3つで表すことができる。
こちらの解説のp.138を参考。
まとめると\(M\)で表せる規格化されたエルミート行列(独立な成分は3つ)を作成し、式(3.102)に従って \begin{eqnarray} [S_x]&=&\text{tr}(MS_x) \\ \\ [S_y]&=&\text{tr}(MS_y) \\ \\ [S_z]&=&\text{tr}(MS_z) \\ \\ \end{eqnarray} を計算すると\([S_x],[S_y],[S_z]\)を用いて\(M\)の3成分が求まる。
まとめると\(M\)で表せる規格化されたエルミート行列(独立な成分は3つ)を作成し、式(3.102)に従って \begin{eqnarray} [S_x]&=&\text{tr}(MS_x) \\ \\ [S_y]&=&\text{tr}(MS_y) \\ \\ [S_z]&=&\text{tr}(MS_z) \\ \\ \end{eqnarray} を計算すると\([S_x],[S_y],[S_z]\)を用いて\(M\)の3成分が求まる。
同じ状態同士の演算は、
\begin{eqnarray}
\braket{\alpha^{(n)}|\alpha^{(n)}}=1...\text{(1)}
\end{eqnarray}
になることを加味すると
\begin{eqnarray}
\rho^2
&=&
(\ketbra{\alpha^{(n)}}{\alpha^{(n)}})(\ketbra{\alpha^{(n)}}{\alpha^{(n)}})&...&\text{式(3.104)より} \\ \\
&=&
\ket{\alpha^{(n)}}\braket{\alpha^{(n)}|\alpha^{(n)}}\bra{\alpha^{(n)}}&\\ \\
&=&
\ket{\alpha^{(n)}}\bra{\alpha^{(n)}}&...&\text{(1)より}\\ \\
&=&
\rho&\\ \\
\end{eqnarray}
となる。
エルミート演算子\(\rho\)を対角化する基底ケットを\(\ket{a^{\prime}}\)とする。対角化する際のケット(ベクトル)は固有ケット(ベクトル)になるため、固有値を\(a^{\prime}\)とする。
これを用いると
\begin{eqnarray}
\rho(\rho-1)
&=&
\displaystyle\sum_{a^{\prime}}\rho\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}(\rho-1) \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{a^{\prime}}\rho\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}(\rho^{\dagger}-1)&...&\rho\text{はエルミート演算子であるため、式(1.40)より} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{a^{\prime}}a^{\prime}\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}(a^{\ast\prime}-1)&...&\rho\ket{a^{\prime}}=a^{\prime}\ket{a^{\prime}}\text{と式(1.56)より} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{a^{\prime}}a^{\prime}(a^{\ast\prime}-1)\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}& \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{a^{\prime}}a^{\prime}(a^{\prime}-1)\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}&...&\text{p.21定理1より、エルミート演算子の固有値は実数であるため}a^{\ast\prime}=a^{\prime} \\ \\
&=&
0&...&\text{式(3.106)より}
\end{eqnarray}
この式が常に成り立つためには\(a^{\prime}=1\)か\(a^{\prime}=0\)であることが必要であるため、密度演算子の固有値は0まはた1になる。
ただし、全ての\(\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}\)が独立である必要がある、などの議論が必要か。
ただし、全ての\(\ketbra{a^{\prime}}{a^{\prime}}\)が独立である必要がある、などの議論が必要か。
\begin{eqnarray}
\rho
&=&
\left(\frac{1}{\sqrt{2}}\right)(\ket{+}\pm\ket{-})\left(\frac{1}{\sqrt{2}}\right)(\bra{+}\pm\bra{-})&...&\text{式(1.110a)より}\\ \\
&=&
\left(\frac{1}{2}\right)(\ketbra{+}{+}+\ketbra{-}{-}\pm\ketbra{-}{+}\pm\ketbra{+}{-})&...&\text{複号同順}\\ \\
&=&
\frac{1}{2}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&1
\end{array}
\right)\pm\ketbra{-}{+}\pm\ketbra{+}{-}\right)&...&\text{式(1.89)の完備性より}\\ \\
&=&
\frac{1}{2}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&1
\end{array}
\right)\pm
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
1
\end{array}
\right)(1,0)\pm
\left(
\begin{array}{cccc}
1\\
0
\end{array}
\right)(0,1)\right)&\\ \\
&=&
\frac{1}{2}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&1
\end{array}
\right)\pm
\left(
\begin{array}{cccc}
0&0\\
1&0
\end{array}
\right)\pm
\left(
\begin{array}{cccc}
0&1\\
0&0
\end{array}
\right)\right)&\\ \\
&=&
\frac{1}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&\pm 1\\
\pm 1&1
\end{array}
\right)&\\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{1}{2}&\pm \frac{1}{2}\\
\pm \frac{1}{2}&\frac{1}{2}
\end{array}
\right)&\\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(3.25)、式(3.44)より
\begin{eqnarray}
S_x&=&\frac{\hbar}{2}(\ketbra{+}{-}+\ketbra{-}{+}) \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&1\\
1&0
\end{array}
\right) \\ \\
S_y&=&\frac{i\hbar}{2}(-\ketbra{+}{-}+\ketbra{-}{+}) \\ \\
&=&
\frac{i\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&-1\\
1&0
\end{array}
\right) \\ \\
S_z&=&\frac{\hbar}{2}(\ketbra{+}{+}-\ketbra{-}{-}) \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right) \\ \\
\end{eqnarray}
であるため、これを用いて、式(3.102)で計算すると
\begin{eqnarray}
[S_x]&=&
\text{tr}\left(\rho S_x\right) \\ \\
&=&
\text{tr}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{7}{8}&\frac{1}{8}\\
\frac{1}{8}&\frac{1}{8}
\end{array}
\right)\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&1\\
1&0
\end{array}
\right)\right)
&=&\frac{\hbar}{2}\text{tr}
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{1}{8}&\frac{7}{8}\\
\frac{1}{8}&\frac{1}{8}
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{8} \\ \\
[S_y]
&=&
\text{tr}\left(\rho S_y\right) \\ \\
&=&
\text{tr}\left(\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{7}{8}&\frac{1}{8}\\
\frac{1}{8}&\frac{1}{8}
\end{array}
\right)\frac{i\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&-1\\
1&0
\end{array}
\right)\right) \\ \\
&=&
\text{tr}\left(\frac{i\hbar}{2}\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{1}{8}&-\frac{7}{8}\\
\frac{1}{8}&-\frac{1}{8}
\end{array}
\right)\right) \\ \\
&=&
0 \\ \\
[S_z]&=&
\text{tr}\left(\rho S_z\right) \\ \\
&=&
\text{tr}\left(\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{7}{8}&\frac{1}{8}\\
\frac{1}{8}&\frac{1}{8}
\end{array}
\right)\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right)\right) \\ \\
&=&
\text{tr}\left(\frac{\hbar}{2}\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{7}{8}&-\frac{1}{8}\\
\frac{1}{8}&-\frac{1}{8}
\end{array}
\right)\right) \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}\frac{6}{8} \\ \\
&=&
\frac{3\hbar}{8}
\end{eqnarray}
が導出できる。
式(3.120)を用いて、式(3.119)を
\begin{eqnarray}
\rho(t)=\displaystyle\sum_iw_i\ketbra{\alpha^{(i)},t_0;t}{\alpha^{(i)},t_0;t}
\end{eqnarray}
と置く。式(2.27)を用いて、
\begin{eqnarray}
i\hbar\frac{\partial\rho(t)}{\partial t}
&=&
i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\displaystyle\sum_iw_i\ketbra{\alpha^{(i)},t_0;t}{\alpha^{(i)},t_0;t} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\left(\left[i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\right]\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}+\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\left[i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}\right]\right)&...&\text{関数の積の微分として} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\left(\left[i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\right]\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}-\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\left[-i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}\right]\right)&\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\left(H\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}-\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}H\right)&...&\text{(1)}\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_i\left(Hw_i\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}-w_i\ket{\alpha^{(i)},t_0;t}\bra{\alpha^{(i)},t_0;t}H\right)&\\ \\
&=&
-[\rho,H]
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(2.27)の双対関係を考えると
\begin{eqnarray}
-i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\bra{\alpha,t_0;t}&=&\bra{\alpha,t_0;t}H^{\dagger} \\ \\
&=&
\bra{\alpha,t_0;t}H&...&\text{p.80下、ハミルトニアンはエルミート的であるとしているから} \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
平均値を求める際に規格化するために規格化定数として
\begin{eqnarray}
\int\rho_{\text{古典}}d\Gamma_{q,p}
\end{eqnarray}
を用いる。規格化前の期待値
\begin{eqnarray}
\int\rho_{\text{古典}}A(q,p)d\Gamma_{q,p}
\end{eqnarray}
を規格化定数で割ることで得られる。
式(3.102)の総和を式(1.184b)に従って積分に置き換えることで式(3.124)が得られる。
\begin{eqnarray}
\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}|\rho|\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}
&=&
\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}|\left(\displaystyle\sum_iw_i\ketbra{\alpha^{(i)}}{\alpha^{(i)}}\right)|\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}|\alpha^{(i)}}\braket{\alpha^{(i)}|\boldsymbol{\text{x} }^{\prime} }\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}|\alpha^{(i)}}\braket{\boldsymbol{\text{x} }^{\prime}|\alpha^{(i)}}^{\ast}\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_iw_i\psi_i(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime})\psi_i^{\ast}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})&...&\text{式(2.176)より}\\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
\(\sigma\)は行列ではないはずなので、ここでの「半正定値」は「\(0\)以上の値をとる」という意味で理解すればよいのではないかと考えられる。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\)が\(0\)から\(1\)までの実数であるから、\(\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\)が\(0\)か負の値になる。そのため、式(3.128)は\(0\)か正の値をとる。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\)が\(0\)から\(1\)までの実数であるから、\(\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\)が\(0\)か負の値になる。そのため、式(3.128)は\(0\)か正の値をとる。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=1,0\)であるため、それぞれについて計算する。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=1\)のとき、\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=1\ln 1=0\)である。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=0\)のとき、\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=0\ln 0\)となるが、ロピタルの定理より、 \begin{eqnarray} \displaystyle\lim_{x\to 0}x\ln x &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}\frac{\ln x}{1/x} \\ \\ &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}\frac{1/x}{-1/x^2} \\ \\ &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}-x \\ \\ &=& 0 \\ \\ \end{eqnarray} となることから、すべての計算結果が\(0\)になり、その総和の\(\sigma\)も\(0\)になる。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=1\)のとき、\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=1\ln 1=0\)である。
\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=0\)のとき、\(\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}\ln\rho_{kk}^{\text{(対角的)}}=0\ln 0\)となるが、ロピタルの定理より、 \begin{eqnarray} \displaystyle\lim_{x\to 0}x\ln x &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}\frac{\ln x}{1/x} \\ \\ &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}\frac{1/x}{-1/x^2} \\ \\ &=& \displaystyle\lim_{x\to 0}-x \\ \\ &=& 0 \\ \\ \end{eqnarray} となることから、すべての計算結果が\(0\)になり、その総和の\(\sigma\)も\(0\)になる。
式(3.134)が成り立つとき、式(1.121)より、
\begin{eqnarray}
[\rho,H]=0
\end{eqnarray}
が成り立つ。従って、この条件の時に交換関係が成立することがわかる。この時、同時対角化ができることが知られている(参考)。
はじめに\([H]\)を計算する。
\begin{eqnarray}
[H]&=&
\text{tr}(\rho H)&...&\text{式(3.136)より} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{k}(\rho_{kk} H)& \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{k}(w_k\ket{\alpha^{(k)}}\bra{\alpha^{(k)}} H)& \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{k}(w_k\ket{\alpha^{(k)}}\bra{\alpha^{(k)}} E_k)&...&H\ket{\alpha^{(k)}}=E_k\ket{\alpha^{(k)}}\text{を用いた} \\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{k}(\rho_{kk} E_k)&\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。これを用いて、
\begin{eqnarray}
\delta[H]
&=&
\delta\displaystyle\sum_{k}(\rho_{kk} E_k)&\\ \\
&=&
\displaystyle\sum_{k}\delta\rho_{kk} E_k&...&E_k\text{は定数であるため}\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
式(3.135)を式変形すると
\begin{eqnarray}
\delta\sigma
&=&
\delta\left(-\displaystyle\sum_k\rho_{kk}\ln\rho_{kk}\right)&...&\text{式(3.128)より} \\ \\
&=&
-\displaystyle\sum_k(\delta\rho_{kk}\ln\rho_{kk}+\rho_{kk}\delta\ln\rho_{kk})&...&\text{積の微分より} \\ \\
&=&
-\displaystyle\sum_k(\delta\rho_{kk}\ln\rho_{kk}+\rho_{kk}\frac{1}{\rho_{kk}}\delta\rho_{kk})& \\ \\
&=&
-\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}(\ln\rho_{kk}+1)& \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
が得られる。式(3.137a)(3.137b)をそれぞれ定数\(-\beta,-\gamma\)を用いてラグランジュの未定乗数法を適用すると
\begin{eqnarray}
&&\delta\sigma-\beta\delta[H]-\gamma\delta(\text{tr}\rho)&=&0 \\ \\
&\Leftrightarrow&
-\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}(\ln\rho_{kk}+1)-\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}\beta E_k-\displaystyle\sum_k\gamma\delta\rho_{kk}
&=&
-\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}(\ln\rho_{kk}+1+\beta E_k+\gamma)=0\\ \\
&\Leftrightarrow&
\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}([\ln\rho_{kk}+1]+\beta E_k+\gamma)
&=&0 \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
式(3.138)より
\begin{eqnarray}
\displaystyle\sum_k\delta\rho_{kk}([\ln\rho_{kk}+1]+\beta E_k+\gamma)
&=&0 \\ \\
\end{eqnarray}
が成立するためには
\begin{eqnarray}
[\ln\rho_{kk}+1]+\beta E_k+\gamma
&=&0 \\ \\
\end{eqnarray}
であればよいため、
\begin{eqnarray}
&&\ln\rho_{kk}
&=&-\beta E_k-\gamma-1 \\ \\
&\Leftrightarrow&\rho_{kk}
&=&\exp\left(-\beta E_k-\gamma-1\right) \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
\begin{eqnarray} \\ \\
\frac{\rho_{kk}}{1}&=&\frac{\rho_{kk}}{\displaystyle\sum_{l}^N\rho_{ll}}&...&\text{式(3.132)より} \\ \\
&=&\frac{\exp\left(-\beta E_k-\gamma-1\right)}{\displaystyle\sum_{l}^N\exp\left(-\beta E_l-\gamma-1\right)} \\ \\
&=&\frac{\exp\left(-\gamma-1\right)\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_{l}^N\exp\left(-\beta E_l\right)\exp\left(-\gamma-1\right)} \\ \\
&=&\frac{\exp\left(-\gamma-1\right)\exp\left(-\beta E_k\right)}{\exp\left(-\gamma-1\right)\displaystyle\sum_{l}^N\exp\left(-\beta E_l\right)} \\ \\
&=&\frac{\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_{l}^N\exp\left(-\beta E_l\right)} \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
p.222下より、エネルギーは縮退していないと考え、ハミルトニアン\(H\)の固有値は\(E_1,E_2,\ldots,E_N\)で表されるとする。
そのため行列としては \begin{eqnarray} \braket{\alpha^{(i)}|H|\alpha^{(j)}} &=& \braket{\alpha^{(i)}|E_j|\alpha^{(j)}} \\ \\ &=& E_j\braket{\alpha^{(i)}|\alpha^{(j)}} \\ \\ &=& E_j\delta_{i,j} \\ \\ \\ \therefore H&=& \left( \begin{array}{cccc} E_1 & & & \huge{0} \\ & E_2 & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & E_N \end{array} \right) \end{eqnarray} と書ける。この時、行列の指数関数の表示(参考)より \begin{eqnarray} e^{-\beta H}= \left( \begin{array}{cccc} e^{-\beta E_1} & & & \huge{0} \\ & e^{-\beta E_2} & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & e^{-\beta E_N} \end{array} \right) \end{eqnarray} が得られる。このトレースをとると \begin{eqnarray} \text{tr}(e^{-\beta H})&=& \text{tr}\left( \begin{array}{cccc} e^{-\beta E_1} & & & \huge{0} \\ & e^{-\beta E_2} & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & e^{-\beta E_N} \end{array} \right) \\ \\ &=& e^{-\beta E_1}+e^{-\beta E_2}+\ldots+e^{-\beta E_N} \\ \\ &=& Z \end{eqnarray} が得られる。
そのため行列としては \begin{eqnarray} \braket{\alpha^{(i)}|H|\alpha^{(j)}} &=& \braket{\alpha^{(i)}|E_j|\alpha^{(j)}} \\ \\ &=& E_j\braket{\alpha^{(i)}|\alpha^{(j)}} \\ \\ &=& E_j\delta_{i,j} \\ \\ \\ \therefore H&=& \left( \begin{array}{cccc} E_1 & & & \huge{0} \\ & E_2 & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & E_N \end{array} \right) \end{eqnarray} と書ける。この時、行列の指数関数の表示(参考)より \begin{eqnarray} e^{-\beta H}= \left( \begin{array}{cccc} e^{-\beta E_1} & & & \huge{0} \\ & e^{-\beta E_2} & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & e^{-\beta E_N} \end{array} \right) \end{eqnarray} が得られる。このトレースをとると \begin{eqnarray} \text{tr}(e^{-\beta H})&=& \text{tr}\left( \begin{array}{cccc} e^{-\beta E_1} & & & \huge{0} \\ & e^{-\beta E_2} & & \\ & & \ddots& \\ \huge{0} & & & e^{-\beta E_N} \end{array} \right) \\ \\ &=& e^{-\beta E_1}+e^{-\beta E_2}+\ldots+e^{-\beta E_N} \\ \\ &=& Z \end{eqnarray} が得られる。
\begin{eqnarray}
[A]
&=&
\text{tr}(\rho A)&...&\text{式(3.102)より} \\ \\
&=&
\text{tr}(\frac{e^{-\beta H}}{Z} A)&...&\text{式(3.144)より} \\ \\
&=&
\frac{\text{tr}(e^{-\beta H} A)}{Z}& \\ \\
&=&
\frac{1}{Z}\left(\displaystyle\sum_{k}^N\bra{\alpha^{(k)}}e^{-\beta H} A\ket{\alpha^{(k)}}\right)&\\ \\
&=&
\frac{1}{Z}\left(\displaystyle\sum_{k}^N\bra{\alpha^{(k)}}e^{-\beta E_k} A\ket{\alpha^{(k)}}\right)&...&\bra{\alpha^{(k)}}H=\bra{\alpha^{(k)}}E_k\text{を用いた}\\ \\
&=&
\frac{1}{Z}\left(\displaystyle\sum_{k}^N\bra{\alpha^{(k)}} A\ket{\alpha^{(k)}}e^{-\beta E_k}\right)&...&e^{-\beta E_k}\text{は定数なので交換可能}\\ \\
&=&
\frac{1}{Z}\left(\displaystyle\sum_{k}^N\braket{A}_{k}e^{-\beta E_k}\right)&\\ \\
&=&
\frac{\displaystyle\sum_{k}^N\braket{A}_{k}e^{-\beta E_k}}{Z}&\\ \\
&=&
\frac{\displaystyle\sum_{k}^N\braket{A}_{k}e^{-\beta E_k}}{\displaystyle\sum_{k}^Ne^{-\beta E_k}}&\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
\begin{eqnarray}
-\frac{\partial}{\partial \beta}\ln Z
&=&
-\frac{\frac{\partial}{\partial \beta}Z}{Z} \\ \\
&=&
-\frac{\frac{\partial}{\partial \beta}\displaystyle\sum_k^N\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_k^N\exp\left(-\beta E_k\right)} \\ \\
&=&
-\frac{\displaystyle\sum_k^N(-E_k)\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_k^N\exp\left(-\beta E_k\right)} \\ \\
&=&
\frac{\displaystyle\sum_k^NE_k\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_k^N\exp\left(-\beta E_k\right)} \\ \\
\end{eqnarray}
と確認できる。
式(3.140)より
\begin{eqnarray}
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\rho_{kk}
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{\exp\left(-\beta E_k\right)}{\displaystyle\sum_l^N\exp\left(-\beta E_l\right)} \\ \\
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{1}{\displaystyle\sum_l^N\exp\left(-\beta (E_l-E_k)\right)} \\ \\
\end{eqnarray}
となる。ここで、\(E_k\)と\(E_l\)の比較をすると
\begin{eqnarray}
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}
\exp\left(-\beta (E_l-E_k)\right)
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}
\begin{cases}
\exp\left(-\beta (E_l-E_k)\right) & ( E_l \gt E_k ) \\
\exp\left(\beta (E_k-E_l)\right) & ( E_l \lt E_k ) \\
\exp\left(0\right) & ( E_l = E_k )
\end{cases} \\ \\
&=&
\begin{cases}
0 & ( E_l \gt E_k ) \\
\infty & ( E_l \lt E_k ) \\
1 & ( E_l = E_k )
\end{cases} \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。これを用いるとき、エネルギーの大きさ順に並べ、\(E_{(1)}\lt E_{(2)}\lt\ldots\lt E_{(N)}\)とする。\(k\gt 1\)を考えると
\begin{eqnarray}
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\rho_{(kk)}
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{1}{\displaystyle\sum_l^N\exp\left(-\beta (E_{(l)}-E_{(k)})\right)} \\ \\
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{1}{\exp\left(-\beta (E_{(1)}-E_{(k)})\right)+\exp\left(-\beta (E_{(2)}-E_{(k)})\right)+\ldots+\exp\left(-\beta (E_{(k-1)}-E_{(k)})\right)+\exp\left(-\beta (E_{(k)}-E_{(k)})\right)+\exp\left(-\beta (E_{(k+1)}-E_{(k)})\right)+\ldots+\exp\left(-\beta (E_{(N)}-E_{(k)})\right)} \\ \\
&=&
\frac{1}{\infty+\infty+\ldots+\infty+1+0+\ldots+0} \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
が得られる。一方で、\(E_k=E_{(1)}\)つまり基底状態を考えると
\begin{eqnarray}
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\rho_{(11)}
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{1}{\displaystyle\sum_l^N\exp\left(-\beta (E_{(l)}-E_{(1)})\right)} \\ \\
&=&
\displaystyle\lim_{\beta\to\infty}\frac{1}{\exp\left(-\beta (E_{(1)}-E_{(1)})\right)+\exp\left(-\beta (E_{(2)}-E_{(k)})\right)+\ldots+\exp\left(-\beta (E_{(N)}-E_{(k)})\right)} \\ \\
&=&
\frac{1}{1+0+\ldots+0} \\ \\
&=&
1
\end{eqnarray}
となり、極限状態では基底状態のみが占められることが示される。
\begin{eqnarray}
[H,S_z]
&=&
\omega S_zS_z-S_z\omega S_z \\ \\
&=&
\omega (S_zS_z-S_zS_z) \\ \\
&=&
0 \\ \\
\end{eqnarray}
となり、交換することがわかる。
式(3.34)(3.25)(3.44)より
\begin{eqnarray}
H
&=&
\omega S_z \\ \\
&=&
\omega\frac{\hbar}{2}\{\ketbra{+}{+}-\ketbra{-}{-}\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar\omega}{2}\left\{
\left(
\begin{array}{cccc}
1\\
0
\end{array}
\right)(1\; 0)-
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
1
\end{array}
\right)(0\; 1)\right\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar\omega}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right)\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。これを用いて、
\begin{eqnarray}
\rho
&=&
\frac{e^{-\beta H}}{Z} \\ \\
&=&
\frac{\exp\left(-\beta\frac{\hbar\omega}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right)\right)}{Z}&...&\text{(1)}
\\ \\
&=&
\frac{\exp\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
-\beta\frac{\hbar\omega}{2}&0\\
0&\beta\frac{\hbar\omega}{2}
\end{array}
\right)\right)}{Z}&...&\text{(1)}
\\ \\
&=&
\frac{
\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right)}{Z}
\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。ここで(1)では行列の指数関数の表示(参考)を用いた。
式(3.143)より
\begin{eqnarray}
Z
&=&
\text{tr}\left(
\begin{array}{cccc}
e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right)\\ \\
&=&
e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}+e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{eqnarray}
が得られる。
式(3.25)(3.44)より
\begin{eqnarray}
S_x
&=&
\frac{\hbar}{2}\{\ketbra{+}{-}+\ketbra{-}{+}\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}\left\{
\left(
\begin{array}{cccc}
1\\
0
\end{array}
\right)(0\; 1)+
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
1
\end{array}
\right)(1\; 0)\right\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&1\\
1&0
\end{array}
\right) \\ \\ \\
S_y
&=&
\frac{i\hbar}{2}\{-\ketbra{+}{-}+\ketbra{-}{+}\} \\ \\
&=&
\frac{i\hbar}{2}\left\{-
\left(
\begin{array}{cccc}
1\\
0
\end{array}
\right)(0\; 1)+
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
1
\end{array}
\right)(1\; 0)\right\} \\ \\
&=&
\frac{i\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&-1\\
1&0
\end{array}
\right) \\ \\ \\
S_z
&=&
\frac{\hbar}{2}\{\ketbra{+}{+}-\ketbra{-}{-}\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}\left\{
\left(
\begin{array}{cccc}
1\\
0
\end{array}
\right)(1\; 0)+
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
1
\end{array}
\right)(0\; 1)\right\} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right) \\ \\ \\
\end{eqnarray}
であることを用いる。式(3.102)を用いて、
\begin{eqnarray}
[S_x]
&=&
\text{tr}(\rho S_x) \\ \\
&=&
\frac{\text{tr}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right)\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&1\\
1&0
\end{array}
\right) \right)}{Z} \\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\text{tr}\left(
\begin{array}{cccc}
0&e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}\\
e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0
\end{array}
\right) }{Z} \\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\left(0+0
\right) }{Z}\\ \\
&=&
0 \\ \\ \\
[S_y]
&=&
\text{tr}(\rho S_y) \\ \\
&=&
\frac{\text{tr}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right)\frac{i\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
0&-1\\
1&0
\end{array}
\right) \right)}{Z} \\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\text{tr}\left(
\begin{array}{cccc}
0&-e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}\\
e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0
\end{array}
\right) }{Z}\\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\left(0+0
\right) }{Z}\\ \\
&=&
0 \\ \\ \\
[S_z]
&=&
\text{tr}(\rho S_z) \\ \\
&=&
\frac{\text{tr}\left(
\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right)\frac{\hbar}{2}
\left(
\begin{array}{cccc}
1&0\\
0&-1
\end{array}
\right) \right)}{Z} \\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\text{tr}\left(
\begin{array}{cccc}
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}&0\\
0&-e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\end{array}
\right) }{Z} \\ \\
&=&
\frac{\frac{\hbar}{2}
\left(e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}-e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}
\right) }{Z}\\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2}\frac{
e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}-e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}} }{e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}+e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}}\\ \\
&=&
-\frac{\hbar}{2}\frac{
e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}-e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}} }{e^{\beta\frac{\hbar\omega}{2}}+e^{-\beta\frac{\hbar\omega}{2}}}\\ \\
&=&
-\frac{\hbar}{2}\tanh\left(\beta\frac{\hbar\omega}{2}\right)&...&\text{(1)}\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。(1)では
\begin{eqnarray}
\tanh(x)
&=&
\frac{\sinh(x)}{\cosh(x)} \\ \\
&=&
\frac{\frac{e^x-e^{-x}}{2}}{\frac{e^x+e^{-x}}{2}}\\ \\
&=&
\frac{e^x-e^{-x}}{e^x+e^{-x}}
\end{eqnarray}
を用いた。