- ポテンシャルとゲージ変換
- 式(2.322)の計算
- 式(2.328)で表される干渉項が生じること(式(2.329)の導出)
- p.156中段:クーロン力と重力の比較
- 式(2.335)の変換
- 式(2.336)の導出
- 式(2.337)の導出とp.158上部の\(\frac{m_n^2gl_1l_2\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } }}{\hbar^2}\)の計算
- 式(2.342)の導出
- (1)\([x_i,p_j^2]=0(i\neq j)\)を利用
- (2)\([x_i,p_jA_j]=0(i\neq j)\)を利用
- (3)\([x_i,A_jp_j]=0(i\neq j)\)を利用
- (4)\([x_i,A_j^2]=0,[x_i,\phi]=0\)を利用
- 式(2.345)の導出
- 式(2.347)の導出
- (1)\([\Pi_i,\Pi_i^2]=0\)の利用
- (2)\([A_x,\phi]=0\)の利用
- 式(2.348)の導出
- 式(2.350)の導出
- p.161:式(2.352)の置換から期待される結果であること
- 式(2.353)の導出
- 式(2.354)の導出
- p.161下部:式(2.355)に対して\(\boldsymbol{E},\boldsymbol{B}\)が不変であること
- p.162上部:式(2.356)に対して\(\boldsymbol{E},\boldsymbol{B}\)が不変であること
- 式(2.359)は式(2.360)(2.361)から導けること
- 式(2.361)は式(2.360)の変換から導けること
- p.162下部:式(2.361)では\(p_x\)は定数になるが、式(2.360)ではそうならないこと
- p.163上部:力学的運動量\(\Pi\)がゲージ不変であること
- 式(2.370)の計算
- (1)\(\nabla\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\)の計算
- 式(2.374)の計算
- 式(2.375)が\(\boldsymbol{A}\)を\(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda\)に置き換えたシュレーディンガー方程式の解になっていること
- 式(2.376)によって式(2.353)がゲージ不変になること
- 式(2.379)の導出(要:議論)
- 式(2.382)の導出(仮)
- p.167中部:勾配\(\nabla\)を\(\nabla-\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}\)に置き換えること
- 式(2.383)の導出
- 式(2.384)の導出
- p.167下部:式(2.383)によってエネルギースペクトルに変化があること(未導出)
- 式(2.385)の導出
- 式(2.395)を用いた式(3.294)の導出
- \(\Lambda\)が式(2.403)で与えられること
- p.173下部より、\(\psi^{(I)},\psi^{(II)}\)において\(\phi\)一周させて元に戻る条件が式(2.405)で与えられること
- 式(2.406)の導出
現代の量子力学の行間埋め 第2章
\begin{eqnarray}
\widetilde{\ket{\alpha,t_0;t}}
&=&
\exp\left[-i\left(\frac{\boldsymbol{p}^2}{2m}+V(x)+V_0\right)\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\ket{\alpha} \\ \\
&=&
\exp\left[-iV_0\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\exp\left[-i\left(\frac{\boldsymbol{p}^2}{2m}+V(x)\right)\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\ket{\alpha} \\ \\
&=&
\exp\left[-iV_0\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\exp\left[-iH\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\ket{\alpha} \\ \\
&=&
\exp\left[-iV_0\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\mathscr{U}(t,t_0)\ket{\alpha}&...&\text{式(2.28)より} \\ \\
&=&
\exp\left[-iV_0\frac{(t-t_0)}{\hbar}\right]\ket{\alpha,t_0;t}&...&\text{式(2.5)より} \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(2.327)を用いて位相の変化を計算する。
\begin{eqnarray}
\ket{\alpha_1,t_0;t}&\to&\exp\left(-i\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right)\ket{\alpha_1,t_0;t} \\ \\
\ket{\alpha_2,t_0;t}&\to&\exp\left(-i\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}\right)\ket{\alpha_2,t_0;t} \\ \\
\end{eqnarray}
より、緩衝領域における状態ケットは
\begin{eqnarray}
\ket{\tilde{\alpha},t_0;t}
&=&
\exp\left(-i\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right)\ket{\alpha_1,t_0;t}+\exp\left(-i\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}\right)\ket{\alpha_2,t_0;t} \\ \\
&=&
e^{i\phi_1}\ket{\alpha_1,t_0;t}+e^{i\phi_2}\ket{\alpha_2,t_0;t}&...&\phi_1=-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar} \\
&&&&\phi_2=-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}\text{とした}
\end{eqnarray}
と書くことができる。この強度を計算すると
\begin{eqnarray}
\braket{\tilde{\alpha},t_0;t|\tilde{\alpha},t_0;t}
&=&
\left(e^{-i\phi_1}\bra{\alpha_1,t_0;t}+e^{i\phi_2}\bra{\alpha_2,t_0;t}\right)\left(e^{i\phi_1}\ket{\alpha_1,t_0;t}+e^{i\phi_2}\ket{\alpha_2,t_0;t}\right) \\ \\
&=&
\braket{\alpha_1,t_0;t|\alpha_1,t_0;t}+\braket{\alpha_2,t_0;t|\alpha_2,t_0;t}+e^{i\phi_2-i\phi_1}\braket{\alpha_2,t_0;t|\alpha_1,t_0;t}+e^{i\phi_1-i\phi_2}\braket{\alpha_1,t_0;t|\alpha_2,t_0;t} \\ \\
&=&
1+1+e^{-i(\phi_1-\phi_2)}\braket{\alpha_1,t_0;t|\alpha_2,t_0;t}^{\ast}+e^{i(\phi_1-\phi_2)}\braket{\alpha_1,t_0;t|\alpha_2,t_0;t}&...&\text{式(1.26)より}\braket{\alpha|\beta}=\braket{\beta|\alpha}^{\ast} \\ \\
&=&
1+1+e^{-i\Phi}(a-bi)+e^{i\Phi}(a+bi)&...&\Phi=\phi_1-\phi_2,\braket{\alpha_1,t_0;t|\alpha_2,t_0;t}=a+bi\text{とした} \\ \\
&=&
1+1+2a\frac{1}{2}(e^{i\Phi}+e^{-i\Phi})+2b\frac{1}{2i}(e^{i\Phi}-e^{-i\Phi})& \\ \\
&=&
1+1+2a\cos\Phi+2b\sin\Phi&...&\sin\theta=\frac{1}{2i}(e^{i\theta}-e^{-i\theta}),\cos\theta=\frac{1}{2}(e^{i\theta}+e^{-i\theta}) \\ \\
&=&
1+1+2a\cos(\phi_1-\phi_2)+2b\sin(\phi_1-\phi_2)\\ \\
\end{eqnarray}
となり、干渉項が生じることがわかる。
またここで \begin{eqnarray} \phi_1-\phi_2 &=& -\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-\left(-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}\right) \\ \\ &=& \int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar} \\ \\ &=& \frac{1}{\hbar}\left[\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}V_2(t^{\prime})-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}V_1(t^{\prime})\right] \\ \\ &=& \frac{1}{\hbar}\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\left[V_2(t^{\prime})-V_1(t^{\prime})\right]&...&\text{積分区間が同一であるため} \\ \\ \end{eqnarray} となり式(2.329)が示せる。
またここで \begin{eqnarray} \phi_1-\phi_2 &=& -\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-\left(-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}\right) \\ \\ &=& \int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_2(t^{\prime})}{\hbar}-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar} \\ \\ &=& \frac{1}{\hbar}\left[\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}V_2(t^{\prime})-\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}V_1(t^{\prime})\right] \\ \\ &=& \frac{1}{\hbar}\int_{t_i}^{t_f}dt^{\prime}\left[V_2(t^{\prime})-V_1(t^{\prime})\right]&...&\text{積分区間が同一であるため} \\ \\ \end{eqnarray} となり式(2.329)が示せる。
距離\(r\)のときの電子(質量\(m_e\))と中性子(質量\(m_n\))の間の重力は
\begin{eqnarray}
F_g
&=&
G\frac{m_em_n}{r^2} \\ \\
&\sim&
6.67\times 10^{-11}\frac{9.11\times 10^{-31}\cdot 1.67\times 10^{-27}}{r^2}
\end{eqnarray}
であり、距離\(r\)の時の真空中の陽子(電荷\(e_p\))と電子(電荷\(e\))の間のクーロン力は
\begin{eqnarray}
F_c
&=&
k\frac{e_pe}{r^2} \\ \\
&\sim&
8.99\times 10^9\frac{1.60\times 10^{-19}\cdot 1.60\times 10^{-19}}{r^2} \\ \\
\end{eqnarray}
である。比較すると
\begin{eqnarray}
\frac{F_c}{F_g}
&\sim&
\frac{8.99\times 10^9\frac{1.60\times 10^{-19}\cdot 1.60\times 10^{-19}}{r^2}}{6.67\times 10^{-11}\frac{9.11\times 10^{-31}\cdot 1.67\times 10^{-27}}{r^2}} \\ \\
&=&
\frac{8.99\cdot 1.60\cdot 1.60}{6.67\cdot 9.11\cdot 1.67}\times 10^{40} \\ \\
&\sim&
2.27\times 10^{39} \\ \\
\end{eqnarray}
が得られ、因子約\(2\times10^{39}\)程度弱いことがわかる。
こちらの解説などを参考
ボーアの量子条件から半径\(a_0\)を求める。電子の質量を\(m_e\)とすると条件から電子の速さ\(v\)は \begin{eqnarray} &&2\pi a_0=1\cdot\frac{h}{p}&=&\frac{h}{m_e v} \\ \\ &\Leftrightarrow& v&=&\frac{h}{2\pi m_e a_0}=\frac{\hbar}{m_e a_0}&...&\text{(i)} \end{eqnarray} となる。加えて、半径\(a_0\)でまわる電子の釣り合い条件を用いる。中性子の質量は電子の2000倍程度あるため、中性子が静止していると考えると \begin{eqnarray} &&m_e\frac{v^2}{a_0}&=&G\frac{m_em_n}{a_0^2} \\ \\ &\Leftrightarrow& v^2&=&G\frac{m_n}{a_0}&...&\text{(ii)} \end{eqnarray} と書くことができる。(ii)に(i)を代入すると \begin{eqnarray} &&\left(\frac{\hbar}{m_e a_0}\right)^2&=&G\frac{m_n}{a_0} \\ \\ &\Leftrightarrow& a_0&=&\frac{\hbar^2}{Gm_e^2m_n } \end{eqnarray} となる。
ボーアの量子条件から半径\(a_0\)を求める。電子の質量を\(m_e\)とすると条件から電子の速さ\(v\)は \begin{eqnarray} &&2\pi a_0=1\cdot\frac{h}{p}&=&\frac{h}{m_e v} \\ \\ &\Leftrightarrow& v&=&\frac{h}{2\pi m_e a_0}=\frac{\hbar}{m_e a_0}&...&\text{(i)} \end{eqnarray} となる。加えて、半径\(a_0\)でまわる電子の釣り合い条件を用いる。中性子の質量は電子の2000倍程度あるため、中性子が静止していると考えると \begin{eqnarray} &&m_e\frac{v^2}{a_0}&=&G\frac{m_em_n}{a_0^2} \\ \\ &\Leftrightarrow& v^2&=&G\frac{m_n}{a_0}&...&\text{(ii)} \end{eqnarray} と書くことができる。(ii)に(i)を代入すると \begin{eqnarray} &&\left(\frac{\hbar}{m_e a_0}\right)^2&=&G\frac{m_n}{a_0} \\ \\ &\Leftrightarrow& a_0&=&\frac{\hbar^2}{Gm_e^2m_n } \end{eqnarray} となる。
波束の位相差を求める。区間AからB(CからD)を通過する時間を\(T_1\)とする。また、その時のポテンシャルエネルギーの時間依存性を\(V_1(t)\)とする。ABDの経路でDに達する波束が被る位相差は
\begin{eqnarray}
&&\exp\left[-i\int_{T_A}^{T_B}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-i\int_{T_B}^{T_D}\frac{V_0(t^{\prime})}{\hbar}\right] \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_0^{T_1}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-i\int_{T_1}^{T_1+T}\frac{V_0(t^{\prime})}{\hbar}\right] \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_0^{T_1}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-i\int_{T_1}^{T_1+T}\frac{m_ngl_2\sin\delta}{\hbar}\right]&...&V_0(t)\text{は定数であるため} \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_0^{T_1}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-i\frac{m_ngl_2\sin\delta T}{\hbar}\right]&\\ \\
\end{eqnarray}
と書くことができる。ACDの経路でDに達する波束が被る位相差は
\begin{eqnarray}
&&\exp\left[-i\int_{T_A}^{T_C}dt^{\prime}\frac{V_0(t^{\prime})}{\hbar}-i\int_{T_C}^{T_D}\frac{V_0(t^{\prime})}{\hbar}\right] \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_0^{T}dt^{\prime}\frac{V_0(t^{\prime})}{\hbar}-i\int_{T}^{T+T_1}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right] \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_0^{T}dt^{\prime}\frac{0}{\hbar}-i\int_{T}^{T+T_1}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right]&...&V_0(t)\text{は定数であるため} \\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_{0}^{0+T_1}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right]&...&V_0(t)=0\text{であるから}T=0\text{と置いても同じに値になると考えられる。}\\ \\
&=&
\exp\left[-i\int_{0}^{T_1}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right]&\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。相対的な値として位相の部分の差をとると
\begin{eqnarray}
&&\exp\left[-i\int_0^{T_1}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}-i\frac{m_ngl_2\sin\delta T}{\hbar}-\left(-i\int_0^{T_1}dt^{\prime}\frac{V_1(t^{\prime})}{\hbar}\right)\right]&\\ \\
&=&
\exp\left[-i\frac{m_ngl_2\sin\delta T}{\hbar}\right]&\\ \\
\end{eqnarray}
と得られる。
\(T=l_1/\nu_{\text{波束}}\)を別の式で表す。式(1.213)より運動量\(p\)との関係は
\begin{eqnarray}
p&=&\frac{2\pi\hbar}{\lambda} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } } }&...&\text{波数}k=\frac{2\pi}{\lambda}\text{の逆数として}\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } }=\frac{1}{k}=\frac{\lambda}{2\pi}\text{としている} \\ \\
\end{eqnarray}
であるから、
\begin{eqnarray}
m_nv_{\text{波束}}&=&p
\\ \\
&=&
\frac{\hbar}{\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } } }& \\ \\
\Leftrightarrow
v_{\text{波束}}
&=&
\frac{\hbar}{m_n\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } } }
\end{eqnarray}
が得られる。式(2.336)の指数を用いて、
\begin{eqnarray}
\phi_{ABD}-\phi_{ACD}
&=&
\frac{m_ngl_2\sin\delta T}{\hbar} \\ \\
&=&
\frac{m_ngl_2\sin\delta}{\hbar}\frac{l_1}{\nu_{\text{波束}}} \\ \\
&=&
\frac{m_ngl_1l_2\sin\delta}{\hbar}\frac{m_n\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } } }{\hbar} \\ \\
&=&
\frac{m_n^2gl_1l_2\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } }\sin\delta}{\hbar^2}\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。また、
\begin{eqnarray}
&&\frac{m_n^2gl_1l_2\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } }}{\hbar^2}\\ \\
&\sim&
\frac{(1.67\times 10^{-27})^2\cdot 9.8\cdot(10\times10^{-4})\cdot 1.42\times 10^{-10}/2\cdot3.14}{(1.05\times 10^{-34})^2}&...&\rlap{ {\lambda} }{\bar{\phantom{w} } }=\frac{\lambda}{2\pi}\text{を利用}\\ \\
&=&
\frac{(1.67)^2\cdot 9.8\cdot 10\cdot 1.42/6.28}{1.05^2}&\\ \\
&\sim&
56.1&\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。0.5程のずれはあるが、概ね導出できたといえる。
\(x_i=x\)として導出する。\(\boldsymbol{p}=(p_x,p_y,p_z),\boldsymbol{A}=(A_x,A_y,A_z)\)とする。
\begin{eqnarray}
\frac{dx}{dt}
&=&
\frac{[x,H]}{i\hbar}&...&\text{式(2.93)より} \\ \\
&=&
x\left(\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(\boldsymbol{p}\cdot\boldsymbol{A}+\boldsymbol{A}\cdot\boldsymbol{p})+\left(\frac{e}{c}\right)^2A^2\right)+e\phi\right)/i\hbar \\
&&-\left(\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(\boldsymbol{p}\cdot\boldsymbol{A}+\boldsymbol{A}\cdot\boldsymbol{p})+\left(\frac{e}{c}\right)^2A^2\right)+e\phi\right)x/i\hbar \\ \\
&=&
x\left(\frac{1}{2m}\left(p_x^2+p_y^2+p_z^2-\frac{e}{c}(p_xA_x+p_yA_y+p_zA_z+A_xp_x+A_yp_y+A_zp_z)+\left(\frac{e}{c}\right)^2(A_x^2+A_y^2+A_z^2)\right)+e\phi\right)/i\hbar \\
&&-\left(\frac{1}{2m}\left(p_x^2+p_y^2+p_z^2-\frac{e}{c}(p_xA_x+p_yA_y+p_zA_z+A_xp_x+A_yp_y+A_zp_z)+\left(\frac{e}{c}\right)^2(A_x^2+A_y^2+A_z^2)\right)+e\phi\right)x/i\hbar \\ \\
&=&
\left(\frac{1}{2m}\left([x,p_x^2]+[x,p_y^2]+[x,p_z^2]-\frac{e}{c}([x,p_xA_x]+[x,p_yA_y]+[x,p_zA_z]+[x,A_xp_x]+[x,A_yp_y]+[x,A_zp_z])+\left(\frac{e}{c}\right)^2([x,A_x^2]+[x,A_y^2]+[x,A_z^2])\right)+e[x,\phi]\right)/i\hbar \\ \\
&=&
\left(\frac{1}{2m}\left([x,p_x^2]+0+0-\frac{e}{c}([x,p_xA_x]+0+0+[x,A_xp_x]+0+0)+\left(\frac{e}{c}\right)^2(0+0+0)\right)+e\cdot 0\right)/i\hbar&...&(1)(2)(3)(4) \\ \\
&=&
\frac{1}{2m}\left([x,p_xp_x]-\frac{e}{c}([x,p_xA_x]+[x,A_xp_x])\right)/i\hbar& \\ \\
&=&
\frac{1}{2m}\left([x,p_x]p_x+p_x[x,p_x]-\frac{e}{c}([x,p_x]A_x+p_x[x,A_x]+[x,A_x]p_x+A_x[x,p_x])\right)/i\hbar&...&\text{式(1.232e)より} \\ \\
&=&
\frac{1}{2m}\left(i\hbar p_x+p_xi\hbar-\frac{e}{c}(i\hbar A_x+p_x\cdot 0+0\cdot p_x+A_xi\hbar)\right)/i\hbar&...&\text{式(1.215)より}\\ \\
&=&
\frac{1}{m}\left(i\hbar p_x-\frac{e}{c}i\hbar A_x\right)/i\hbar&\\ \\
&=&
\frac{p_x-\frac{e}{c}A_x}{m}&\\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
\begin{eqnarray}
[x_i,p_j^2]
&=&
[x_i,p_j]p_j+p_j[x_i,p_j]&...&\text{式(1.232e)より} \\ \\
&=&
0\cdot p_j+p_j\cdot 0&...&\text{式(1.215)より}i\neq j\text{より} \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
\begin{eqnarray}
[x_i,p_jA_j]
&=&
[x_i,p_j]A_j+p_j[x_i,A_j]&...&\text{式(1.232e)より} \\ \\
&=&
0\cdot A_j+p_j\cdot 0&...&\text{式(1.215)より}i\neq j\text{およびp.159より}A\text{はxの関数であるためxと交換する} \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
\begin{eqnarray}
[x_i,A_jp_j]
&=&
[x_i,A_j]p_j+A_j[x_i,p_j]&...&\text{式(1.232e)より} \\ \\
&=&
0\cdot p_j+A_j\cdot 0&...&\text{式(1.215)より}i\neq j\text{およびp.159より}A\text{はxの関数であるためxと交換する} \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
p.159より\(\boldsymbol{A},\phi\)はそれぞれ、xの関数である。xとxの関数は交換するため、\([x_i,A_j^2]=0,[x_i,\phi]=0\)が得られる。
\(\boldsymbol{\Pi}=(\Pi_x,\Pi_y,\Pi_z),\boldsymbol{p}=(p_x,p_y,p_z),\boldsymbol{A}=(A_x,A_y,A_z)\)とする。
\begin{eqnarray}
[\Pi_i,\Pi_j]
&=&
\left(p_i-\frac{eA_i}{c}\right)\left(p_j-\frac{eA_j}{c}\right)-\left(p_j-\frac{eA_j}{c}\right)\left(p_i-\frac{eA_i}{c}\right) \\ \\
&=&
[p_i,p_j]-\frac{e}{c}[p_i,A_j]-\frac{e}{c}[A_i,p_j]+\frac{e^2}{c^2}[A_i,A_j] \\ \\
&=&
0-\frac{e}{c}[p_i,A_j]+\frac{e}{c}[p_j,A_i]+0&...&\text{式(1.224)と}A_i,A_j\text{はxのみに関する関数であるため交換できるため} \\ \\
&=&
-\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_i}A_j+\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_j}A_i&...&\text{式(2.97b)より} \\ \\
&=&
\frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i\right)& \\ \\
\end{eqnarray}
となる。ここで、\(i=j\)の時は式は\(0\)になる。\(i\neq j\)の時、ベクトルポテンシャル\(\boldsymbol{A}\)と磁場\(\boldsymbol{B}\)の関係
\begin{eqnarray}
\boldsymbol{B}
&=&
\nabla\times\boldsymbol{A}&...&\text{式(C.3)} \\ \\
&=&
\left\{
\begin{array}{cccc}
\frac{\partial}{\partial y}A_z-\frac{\partial}{\partial z}A_y \\
\frac{\partial}{\partial z}A_x-\frac{\partial}{\partial x}A_z \\
\frac{\partial}{\partial x}A_y-\frac{\partial}{\partial y}A_z \\
\end{array}
\right.
\end{eqnarray}
であることから、係数を比較する。ここで、正負の表現のために三階のレヴィ=チヴィタの記号を導入すると
\begin{eqnarray}
[\Pi_i,\Pi_j]
&=&
\frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i\right)& \\ \\
&=&
\frac{i\hbar e}{c}\varepsilon_{ijk}B_k& \\ \\
\end{eqnarray}
が得らえる。
\(\boldsymbol{\Pi}=(\Pi_x,\Pi_y,\Pi_z),\boldsymbol{p}=(p_x,p_y,p_z),\boldsymbol{x}=(x,y,z)\)とする。\(x\)成分に着目すると
\begin{eqnarray}
m\frac{d^2\text{x}}{dt^2}
&=&
\frac{d}{dt}m\frac{d\text{x}}{dt} \\ \\
&=&
\frac{d}{dt}\Pi_x&...&\text{式(2.343)より} \\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}[\Pi_x,H]&...&\text{式(2.93)より} \\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}[\Pi_x,\frac{\boldsymbol{\Pi}^2}{2m}+e\phi]&...&\text{式(2.346)より} \\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}[\Pi_x,\frac{\Pi_x^2+\Pi_y^2+\Pi_z^2}{2m}+e\phi]&\\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}\left(\frac{\Pi_x\Pi_x^2+\Pi_x\Pi_y^2+\Pi_x\Pi_z^2}{2m}+e\Pi_x\phi\right)-\frac{1}{i\hbar}\left(\frac{\Pi_x^2\Pi_x+\Pi_y^2\Pi_x+\Pi_z^2\Pi_x}{2m}+e\phi\Pi_x\right)&\\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}\left(\frac{[\Pi_x,\Pi_x^2]+[\Pi_x,\Pi_y^2]+[\Pi_x,\Pi_z^2]}{2m}+e[\Pi_x,\phi]\right)&\\ \\
&=&
\frac{1}{i\hbar}\left(\frac{0+[\Pi_x,\Pi_y^2]+[\Pi_x,\Pi_z^2]}{2m}+e[\Pi_x,\phi]\right)&...&(1)\\ \\
&=&
\frac{[\Pi_x,\Pi_y]\Pi_y+\Pi_y[\Pi_x,\Pi_y]+[\Pi_x,\Pi_z]\Pi_z+\Pi_z[\Pi_x,\Pi_z]}{2mi\hbar}+\frac{e}{i\hbar}[\Pi_x,\phi]&...&\text{式(1.232e)より}\\ \\
&=&
\frac{\frac{i\hbar e}{c}B_{z}\Pi_y+\Pi_y\frac{i\hbar e}{c}B_{z}-\frac{i\hbar e}{c}B_{y}\Pi_z-\Pi_z\frac{i\hbar e}{c}B_{y}}{2mi\hbar}+\frac{e}{i\hbar}[p_x-\frac{eA_x}{c},\phi]&...&\text{式(2.345),式(2.343)}\\ \\
&=&
e\frac{B_{z}\Pi_y+\Pi_yB_{z}-B_{y}\Pi_z-\Pi_zB_{y}}{2mc}+\frac{e}{i\hbar}[p_x-\frac{eA_x}{c},\phi]&\\ \\
&=&
e\frac{B_{z}m\frac{dy}{dt}+m\frac{dy}{dt}B_{z}-B_{y}m\frac{dz}{dt}-m\frac{dz}{dt}B_{y}}{2mc}+\frac{e}{i\hbar}[p_x,\phi]-\frac{e}{i\hbar}[\frac{eA_x}{c},\phi]&...&\text{式(2.323),式(1.232d)より}\\ \\
&=&
e\frac{\frac{dy}{dt}B_{z}-\frac{dz}{dt}B_{y}-B_{y}\frac{dz}{dt}+B_{z}\frac{dy}{dt}}{2c}+\frac{e}{i\hbar}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x}\phi-0&...&(2)\text{と式(2.97b)より}\\ \\
&=&
e\frac{\left.\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\times\boldsymbol{B}\right|_x-\left.\boldsymbol{B}\times\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\right|_x}{2c}-e(-E_x)&...&\text{式(C.3)より}\\ \\
&=&
e\left[E_x+\frac{1}{2c}\left(\left.\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\times\boldsymbol{B}\right|_x-\left.\boldsymbol{B}\times\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\right|_x\right)\right]&\\ \\
&=&
\left.e\left[\boldsymbol{E}+\frac{1}{2c}\left(\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\times\boldsymbol{B}-\boldsymbol{B}\times\frac{d\boldsymbol{\text{x}}}{dt}\right)\right]\right|_x&\\ \\
\end{eqnarray}
が得らえる。これを各成分に適用することで式(2.347)が得られる。
\begin{eqnarray}
[\Pi_i,\Pi_i^2]
&=&
[\Pi_i,\Pi_i]\Pi_i+\Pi_i[\Pi_i,\Pi_i]&...&\text{式(1.232e)より} \\ \\
&=&
0\cdot\Pi_i+\Pi_i\cdot 0&...&\text{式(2.345)より} \\ \\
&=&
0
\end{eqnarray}
となる。
両者とも\(x\)に関する式であることから交換するため\(0\)になる。
\begin{eqnarray}
\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}|\boldsymbol{\Pi}^2|\alpha,t_0;t}
&=&
\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]^2\ket{\alpha,t_0;t} \\ \\
&=&
\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\alpha,t_0;t} \\ \\
&=&
\int d\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}}\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\alpha,t_0;t} \\ \\
&=&
\int d\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})\right]\ket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}}\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\alpha,t_0;t} \\ \\
&=&
\int d\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})\right]\delta(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}-\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime})\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\alpha,t_0;t}&...&\text{式(1.184a)より} \\ \\
&=&
\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})\right]\bra{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}}\left[\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}})\right]\ket{\alpha,t_0;t} \\ \\
&=&
\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})\right]\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}(\boldsymbol{\text{x}}^{\prime})\right]\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}|\alpha,t_0;t}&...&\text{上記と同様の導出} \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(2.349)より
\begin{eqnarray}
&&\frac{1}{2m}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi+e\phi\psi&=&i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\psi \\ \\
&\Leftrightarrow&
\frac{\partial}{\partial t}\psi&=&\frac{1}{2i\hbar m}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi+\frac{e}{i\hbar}\phi\psi \\ \\
&\Rightarrow&
\frac{\partial}{\partial t}\psi^{\ast}&=&\frac{-1}{2i\hbar m}\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi^{\ast}-\frac{e}{i\hbar}\phi\psi^{\ast} \\ \\
\end{eqnarray}
のように\(\psi=\braket{\boldsymbol{\text{x}}^{\prime}|\alpha,t_0;t}\)とその複素共役の時間微分が得られる。これらを用いると
\begin{eqnarray}
\frac{\partial}{\partial t}\rho
&=&
\frac{\partial}{\partial t}\psi^{\ast}\psi \\ \\
&=&
\frac{\partial\psi^{\ast}}{\partial t}\psi+\psi^{\ast}\frac{\partial\psi}{\partial t} \\ \\
&=&
\left(\frac{-1}{2i\hbar m}\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi^{\ast}-\frac{e}{i\hbar}\phi\psi^{\ast}\right)\psi+\psi^{\ast}\left(\frac{1}{2i\hbar m}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi+\frac{e}{i\hbar}\phi\psi\right) \\ \\
&=&
\left(\frac{-1}{2i\hbar m}\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi^{\ast}\right)\psi+\psi^{\ast}\left(\frac{1}{2i\hbar m}\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\left[-i\hbar\nabla^{\prime}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi\right)&...&\phi\text{は位置の関数であるから交換できるため} \\ \\
&=&
\left(\frac{-1}{2i\hbar m}\left[-\hbar^2\nabla^{\prime 2}-i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\nabla^{\prime}-\nabla^{\prime}i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}+\frac{e^2}{c^2}\boldsymbol{A}^2\right]\psi^{\ast}\right)\psi+\psi^{\ast}\left(\frac{1}{2i\hbar m}\left[-\hbar^2\nabla^{\prime 2}+i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\nabla^{\prime}+\nabla^{\prime}i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}+\frac{e^2}{c^2}\boldsymbol{A}^2\right]\psi\right) \\ \\
&=&
\left(\frac{-1}{2i\hbar m}\left[-\hbar^2\nabla^{\prime 2}-i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\nabla^{\prime}-\nabla^{\prime}i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi^{\ast}\right)\psi+\psi^{\ast}\left(\frac{1}{2i\hbar m}\left[-\hbar^2\nabla^{\prime 2}+i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\nabla^{\prime}+\nabla^{\prime}i\hbar\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right]\psi\right)&...&\boldsymbol{A}\text{は位置の関数であるから交換できるため} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2im}\left((\nabla^{\prime 2}\psi^{\ast})\psi-\psi^{\ast}\nabla^{\prime 2}\psi\right)+\frac{e}{2mc}\left((\boldsymbol{A}\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi+(\nabla^{\prime}\boldsymbol{A}\psi^{\ast})\psi+\psi^{\ast}\boldsymbol{A}\nabla^{\prime}\psi+\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\boldsymbol{A}\psi\right)\\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2im}\left((\nabla^{\prime 2}\psi^{\ast})\psi-\psi^{\ast}\nabla^{\prime 2}\psi\right)+\frac{e}{2mc}\left(\boldsymbol{A}(\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi+(\nabla^{\prime}\boldsymbol{A})\psi^{\ast}\psi+\boldsymbol{A}(\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi+\psi^{\ast}\boldsymbol{A}\nabla^{\prime}\psi+\psi^{\ast}(\nabla^{\prime}\boldsymbol{A})\psi+\psi^{\ast}\boldsymbol{A}\nabla^{\prime}\psi\right)\\ \\
&=&
\frac{\hbar}{2im}\left((\nabla^{\prime 2}\psi^{\ast})\psi-\psi^{\ast}\nabla^{\prime 2}\psi\right)+\frac{e}{mc}\left(\boldsymbol{A}(\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi+(\nabla^{\prime}\boldsymbol{A})\psi^{\ast}\psi+\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi\right)&...&\boldsymbol{A},\psi,\psi^{\ast},\nabla^{\prime}\boldsymbol{A},\nabla^{\prime}\psi,\nabla^{\prime}\psi^{\ast}\text{は位置のみの関数なので交換できる}\\ \\
&=&
\nabla^{\prime}\cdot\left(\frac{\hbar}{2im}\left((\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi-\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi\right)+\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right)&\\ \\
&=&
\nabla^{\prime}\cdot\left(\frac{i\hbar}{2m}\left(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi-(\nabla^{\prime}\psi^{\ast})\psi\right)+\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right)&\\ \\
&=&
\nabla^{\prime}\cdot\left(-\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi\right)+\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right)&...&\text{式(2.191)より}\\ \\
&=&
-\nabla^{\prime}\cdot\left(\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi\right)-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}|\psi|^2\right)&\\ \\
&=&
-\nabla^{\prime}\cdot\boldsymbol{j}&...&\text{式(2.351)より}\\ \\ \\
&\Leftrightarrow&
\frac{\partial}{\partial t}\rho+\nabla^{\prime}\cdot\boldsymbol{j}=0
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(2.191)において、式(2.352)の置換を施すと
\begin{eqnarray}
\frac{\hbar}{m}\text{Im}(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi)
&\Rightarrow&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}-\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}\right)\psi\right] \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}\right)\psi\right] \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}\right)\psi\right] \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right]&...&\boldsymbol{A}\text{は位置の関数であるため}\psi,\psi^{\ast}\text{と交換可能} \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A}|\psi|^2\right]& \\ \\
&=&
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\frac{e}{\hbar c}\boldsymbol{A}|\psi|^2&...&\text{ベクトルポテンシャル}\boldsymbol{A}\text{は一般的には実数となることから、二項目の中身が純虚数になる} \\ \\
\end{eqnarray}
となり、式(2.351)が導出できる。
式(2.193)を用いる。
\begin{eqnarray}
\frac{\hbar}{m}\text{Im}\left[\psi^{\ast}\left(\nabla^{\prime}\right)\psi\right]-\frac{\hbar}{m}\frac{e}{\hbar c}\boldsymbol{A}|\psi|^2
&=&
\frac{\rho}{m}\nabla^{\prime}S-\frac{\hbar}{m}\frac{e}{\hbar c}\boldsymbol{A}|\psi|^2&...&\text{式(2.195)の導出を用いた} \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\nabla^{\prime}S-\frac{\hbar}{m}\frac{e}{\hbar c}\boldsymbol{A}|\sqrt{\rho}\exp\left[\frac{iS}{\hbar}\right]|^2& \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\nabla^{\prime}S-\frac{\hbar}{m}\frac{e}{\hbar c}\boldsymbol{A}\sqrt{\rho}\exp\left[\frac{-iS}{\hbar}\right]\sqrt{\rho}\exp\left[\frac{iS}{\hbar}\right]& \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\nabla^{\prime}S-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\rho& \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\left(\nabla^{\prime}S-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right)& \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
式(2.192)の導出過程を用いる。
\begin{eqnarray}
\int d^3x^{\prime}\boldsymbol{j}
&=&
\int d^3x^{\prime}\left(\frac{\hbar}{m}\text{Im}(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi)-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}|\psi|^2\right)&...&\text{式(2.351)より} \\ \\
&=&
\int d^3x^{\prime}\left(\frac{\hbar}{m}\text{Im}(\psi^{\ast}\nabla^{\prime}\psi)-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right)& \\ \\
&=&
\int d^3x^{\prime}\left(\psi^{\ast}\frac{\boldsymbol{p}}{m}\psi-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\psi^{\ast}\psi\right)&...&\text{式(2.192)の導出過程、期待値は実数になることより} \\ \\
&=&
\int d^3x^{\prime}\left(\psi^{\ast}\frac{\boldsymbol{p}}{m}\psi-\frac{e}{mc}\psi^{\ast}\boldsymbol{A}\psi\right)&...&\boldsymbol{A}\text{は位置の関数であるため、波動関数と交換できる} \\ \\
&=&
\int d^3x^{\prime}\psi^{\ast}\left(\frac{\boldsymbol{p}}{m}-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}\right)\psi&\\ \\
&=&
\braket{\frac{\boldsymbol{p}}{m}-\frac{e}{mc}\boldsymbol{A}}&...&\text{期待値の計算に相当するため}\\ \\
&=&
\frac{\braket{\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A} } }{m}&\\ \\
&=&
\frac{\braket{\boldsymbol{\Pi} } }{m}&...&\text{式(2.343)より}\\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
p.162上部の式(2.358)より
\begin{eqnarray}
-\nabla(\phi(\boldsymbol{\text{x}})+\lambda)-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\boldsymbol{A}
&=&
-\nabla\phi(\boldsymbol{\text{x}})-\nabla\lambda-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\boldsymbol{A} \\ \\
&=&
-\nabla\phi(\boldsymbol{\text{x}})-0-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\boldsymbol{A}&...&\lambda\text{は定数であるため} \\ \\
&=&
\boldsymbol{E}&...&\text{式(2.358)より}\\ \\
\end{eqnarray}
となり、\(\boldsymbol{E}\)に変化が無いことがわかる。また、\(\boldsymbol{A}\)には変更がないため、\(\boldsymbol{B}\)には変化がないと言える。
p.162上部の式(2.358)より
\begin{eqnarray}
-\nabla\phi(\boldsymbol{\text{x}})-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}((\boldsymbol{A})+\nabla\Lambda)
&=&
-\nabla\phi(\boldsymbol{\text{x}})-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\boldsymbol{A}-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\nabla\Lambda \\ \\
&=&
-\nabla\phi(\boldsymbol{\text{x}})-\frac{1}{c}\frac{\partial}{\partial t}\boldsymbol{A}-0&...&\Lambda\text{は時間に関しては定数であるため} \\ \\
&=&
\boldsymbol{E}&...&\text{式(2.358)より}\\ \\
\end{eqnarray}
となり、\(\boldsymbol{E}\)に変化が無いことがわかる。また、
\begin{eqnarray}
\nabla\times((\boldsymbol{A})+\nabla\Lambda)
&=&
\nabla\times(\boldsymbol{A})+\nabla\times\nabla\Lambda \\ \\
&=&
\nabla\times(\boldsymbol{A})+0&...&\text{勾配の回転}\nabla\times\nabla A=0\text{は常に成り立つため} \\ \\
&=&
\boldsymbol{B}&...&\text{式(2.358)より}\\ \\
\end{eqnarray}
より\(\boldsymbol{B}\)にも変化がないと言える。
式(2.360)より
\begin{eqnarray}
\boldsymbol{B}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{\partial}{\partial y}A_z-\frac{\partial}{\partial z}A_y\\
\frac{\partial}{\partial z}A_x-\frac{\partial}{\partial x}A_z\\
\frac{\partial}{\partial x}A_y-\frac{\partial}{\partial y}A_x\\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
0\\
\frac{B}{2}-(-\frac{B}{2})\\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
0\\
B\\
\end{array}
\right) \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。次に式(2.361)より
\begin{eqnarray}
\boldsymbol{B}
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{\partial}{\partial y}A_z-\frac{\partial}{\partial z}A_y\\
\frac{\partial}{\partial z}A_x-\frac{\partial}{\partial x}A_z\\
\frac{\partial}{\partial x}A_y-\frac{\partial}{\partial y}A_x\\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
0\\
0-(-B)\\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
0\\
0\\
B\\
\end{array}
\right) \\ \\
\end{eqnarray}
となり式(2.360)(2.361)から式(2.359)が求められる。
\begin{eqnarray}
\boldsymbol{A}_{式(2.360)}-\nabla\left(\frac{Bxy}{2}\right)
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{-By}{2} \\
\frac{Bx}{2} \\
0
\end{array}
\right)
-
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{Bxy}{2}\right) \\
\frac{\partial}{\partial y}\left(\frac{Bxy}{2}\right) \\
\frac{\partial}{\partial z}\left(\frac{Bxy}{2}\right) \\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{-By}{2} \\
\frac{Bx}{2} \\
0
\end{array}
\right)
-
\left(
\begin{array}{cccc}
\frac{By}{2} \\
\frac{Bx}{2} \\
0 \\
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\left(
\begin{array}{cccc}
-By \\
0 \\
0
\end{array}
\right) \\ \\
&=&
\boldsymbol{A}_{式(2.361)}
\end{eqnarray}
と求めることができる。
式(2.363)を用いる。\(\boldsymbol{p}=(p_x,p_y,p_z)\)とする。式(2.361)でベクトルポテンシャルが表されるとき
\begin{eqnarray}
\frac{dp_x}{dt}
&=&
-\frac{\partial H}{\partial x} \\ \\
&=&
-\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A})^2+e\phi\right)&...&\text{式(2.340)より} \\ \\
&=&
-\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\cdot\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{p}\cdot\boldsymbol{A}+\frac{e^2}{c^2}\boldsymbol{A}^2)+e0\right)&...&\text{ここでは}\phi\text{に依存しない運動を考える。} \\ \\
&=&
-\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(A_xp_x)-\frac{e}{c}(p_xA_x)+\frac{e^2}{c^2}A_x^2)\right)&...&A_x\text{以外0であるため} \\ \\
&=&
-\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(-Byp_x)-\frac{e}{c}(p_x(-By))+\frac{e^2}{c^2}(-By)^2)\right)&...&\text{式(2.361)を代入} \\ \\
&=&
0&...&x\text{に関する項がないため} \\ \\
\end{eqnarray}
と求められ、時間変化しないことから運動における定数であることがわかる。
一方で、式(2.360)でベクトルポテンシャルが表されるときは \begin{eqnarray} \frac{dp_x}{dt} &=& -\frac{\partial H}{\partial x} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A})^2+e\phi\right)&...&\text{式(2.340)より} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\cdot\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{p}\cdot\boldsymbol{A}+\frac{e^2}{c^2}\boldsymbol{A}^2)+e0\right)&...&\text{ここでは}\phi\text{に依存しない運動を考える。} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(A_xp_x+A_yp_y)-\frac{e}{c}(p_xA_x+p_yA_y)+\frac{e^2}{c^2}(A_x^2+A_y^2))\right)& \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(\frac{-By}{2}p_x+\frac{Bx}{2}p_y)-\frac{e}{c}(p_x\frac{-By}{2}+p_y\frac{Bx}{2})+\frac{e^2}{c^2}((\frac{-By}{2})^2+(\frac{Bx}{2})^2))\right)& \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\frac{Bx}{2}p_y+p_y\frac{Bx}{2}+\frac{e^2}{c^2}\frac{B^2x^2}{4})\right)&...&x\text{にかかわらず、微分して}0\text{になる項を消した} \\ \\ \end{eqnarray} となることから、式(2.360)で表されるベクトルポテンシャルを用いると\(p_x\)は定数にならないことがわかる。
一方で、式(2.360)でベクトルポテンシャルが表されるときは \begin{eqnarray} \frac{dp_x}{dt} &=& -\frac{\partial H}{\partial x} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A})^2+e\phi\right)&...&\text{式(2.340)より} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\cdot\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{p}\cdot\boldsymbol{A}+\frac{e^2}{c^2}\boldsymbol{A}^2)+e0\right)&...&\text{ここでは}\phi\text{に依存しない運動を考える。} \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(A_xp_x+A_yp_y)-\frac{e}{c}(p_xA_x+p_yA_y)+\frac{e^2}{c^2}(A_x^2+A_y^2))\right)& \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\boldsymbol{p}^2-\frac{e}{c}(\frac{-By}{2}p_x+\frac{Bx}{2}p_y)-\frac{e}{c}(p_x\frac{-By}{2}+p_y\frac{Bx}{2})+\frac{e^2}{c^2}((\frac{-By}{2})^2+(\frac{Bx}{2})^2))\right)& \\ \\ &=& -\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{1}{2m}(\frac{Bx}{2}p_y+p_y\frac{Bx}{2}+\frac{e^2}{c^2}\frac{B^2x^2}{4})\right)&...&x\text{にかかわらず、微分して}0\text{になる項を消した} \\ \\ \end{eqnarray} となることから、式(2.360)で表されるベクトルポテンシャルを用いると\(p_x\)は定数にならないことがわかる。
ここでは、力学的運動量の時間微分がゲージに対して不変であることを示すことで、力学的運動量がゲージ不変であるとする(要議論)。
そのためには、(i)力学的運動量の交換関係\([\Pi_i,\Pi_j]\)を示し、(ii)力学的運動量の時間微分\([\boldsymbol{\Pi},H]\)を計算することで示すことができる。
力学的運動量の交換関係を示すとき、ベクトルポテンシャルを\(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda\)とすると \begin{eqnarray} \Pi_i=p_x-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda) \end{eqnarray} と書ける。ここで、\(\nabla\Lambda\)の\(i\)成分を\(\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda\)とした。これを用いて、\begin{eqnarray} [\Pi_i,\Pi_j] &=& \left(p_i-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right)\left(p_j-\frac{e}{c}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)\right)-\left(p_j-\frac{e}{c}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)\right)\left(p_i-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right) \\ \\ &=& [p_i,p_j]-\frac{e}{c}[p_i,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda]-\frac{e}{c}[A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda,p_j]+\frac{e^2}{c^2}[A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda] \\ \\ &=& 0-\frac{e}{c}[p_i,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda]+\frac{e}{c}[p_j,A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda]+0&...&\text{式(1.224)と}A_i,A_j,\Lambda\text{はxのみに関する関数であるため交換できるため} \\ \\ &=& -\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_i}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)+\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_j}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)&...&\text{式(2.97b)より} \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)-\frac{\partial}{\partial x_j}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j+\frac{\partial}{\partial x_i}\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i-\frac{\partial}{\partial x_j}\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}B_k\varepsilon_{ijk}&...&\text{式(2.345)の導出より} \\ \\ \end{eqnarray} が得られる。ここで、交換関係がゲージ不変であることがわかったので、そのあとの計算の\(\boldsymbol{\Pi}\)の時間変換もゲージ不変であり、力学的運動量\(\boldsymbol{\Pi}\)がゲージ不変であると言える。
そのためには、(i)力学的運動量の交換関係\([\Pi_i,\Pi_j]\)を示し、(ii)力学的運動量の時間微分\([\boldsymbol{\Pi},H]\)を計算することで示すことができる。
力学的運動量の交換関係を示すとき、ベクトルポテンシャルを\(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda\)とすると \begin{eqnarray} \Pi_i=p_x-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda) \end{eqnarray} と書ける。ここで、\(\nabla\Lambda\)の\(i\)成分を\(\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda\)とした。これを用いて、\begin{eqnarray} [\Pi_i,\Pi_j] &=& \left(p_i-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right)\left(p_j-\frac{e}{c}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)\right)-\left(p_j-\frac{e}{c}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)\right)\left(p_i-\frac{e}{c}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right) \\ \\ &=& [p_i,p_j]-\frac{e}{c}[p_i,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda]-\frac{e}{c}[A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda,p_j]+\frac{e^2}{c^2}[A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda] \\ \\ &=& 0-\frac{e}{c}[p_i,A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda]+\frac{e}{c}[p_j,A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda]+0&...&\text{式(1.224)と}A_i,A_j,\Lambda\text{はxのみに関する関数であるため交換できるため} \\ \\ &=& -\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_i}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)+\frac{e}{c}(-i\hbar)\frac{\partial}{\partial x_j}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)&...&\text{式(2.97b)より} \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}(A_j+\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda)-\frac{\partial}{\partial x_j}(A_i+\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda)\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j+\frac{\partial}{\partial x_i}\frac{\partial}{\partial x_j}\Lambda-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i-\frac{\partial}{\partial x_j}\frac{\partial}{\partial x_i}\Lambda\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}\left(\frac{\partial}{\partial x_i}A_j-\frac{\partial}{\partial x_j}A_i\right)& \\ \\ &=& \frac{i\hbar e}{c}B_k\varepsilon_{ijk}&...&\text{式(2.345)の導出より} \\ \\ \end{eqnarray} が得られる。ここで、交換関係がゲージ不変であることがわかったので、そのあとの計算の\(\boldsymbol{\Pi}\)の時間変換もゲージ不変であり、力学的運動量\(\boldsymbol{\Pi}\)がゲージ不変であると言える。
\begin{eqnarray}
&&\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)+\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p}-\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p} \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)+\boldsymbol{p}-\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p} \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\boldsymbol{p}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)-\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\boldsymbol{p}\right]+\boldsymbol{p} \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\boldsymbol{p},\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right]+\boldsymbol{p} \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[-i\hbar\nabla\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right]+\boldsymbol{p}&...&\text{式(2.97b)を三次元で考えることにより} \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[-i\hbar\left(\nabla\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right]+\boldsymbol{p}&...&(1)\\ \\
&=&
\left[-i\hbar\left(\nabla\Lambda\left(\frac{ie}{\hbar c}\right)\right)\right]+\boldsymbol{p}&...&\Lambda\text{は位置の関数であるため}\\ \\
&=&
\frac{e}{c}\nabla\Lambda+\boldsymbol{p}&\\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。
x成分に着目すると
\begin{eqnarray}
\nabla\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)|_x
&=&
\frac{\partial}{\partial x}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\left\{\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right\}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\frac{\partial\Lambda}{\partial x}\left(\frac{ie}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
\end{eqnarray}
となることから、三次元的に考えると
\begin{eqnarray}
\nabla\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)
&=&
\nabla\Lambda\left(\frac{ie}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
\end{eqnarray}
と得られる。
式(2.370)のように
\begin{eqnarray}
&&\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)+\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)-\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)-\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)+\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c},\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right]+\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\boldsymbol{p},\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\right]+\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)&...&(1) \\ \\
&=&
\frac{e}{c}\nabla\Lambda+\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)&...&\text{式(2.370)の導出より} \\ \\
&=&
\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}&...&\text{(i)}\\ \\
\end{eqnarray}
となることを利用する。
\begin{eqnarray}
&&\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)^2\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\cdot\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}-\frac{e\nabla\Lambda}{c}\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right) \\ \\
&=&
\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right)\cdot\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right)&...&\text{(i)より} \\ \\
&=&
\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right)^2
\end{eqnarray}
が得られる。
(1)について\(-\frac{e\boldsymbol{A}}{c},\frac{e\nabla\Lambda}{c}\)は位置の関数なので\(\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\)と交換できるため0になることを用いた。
(1)について\(-\frac{e\boldsymbol{A}}{c},\frac{e\nabla\Lambda}{c}\)は位置の関数なので\(\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\)と交換できるため0になることを用いた。
はじめに、ゲージ変換する前のシュレーディンガー方程式として
\begin{eqnarray}
\left(\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right)^2+e\phi\right)\psi=i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\psi
\end{eqnarray}
が成り立つとする。
\begin{eqnarray}
\text{左辺}&=&\left(\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda)\right)^2+e\phi\right)\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi\\ \\
&=&
\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda)\right)^2\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi+e\phi\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi\\ \\
&=&
\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda)\right)^2\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi+\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)e\phi\psi&...&\Lambda,\phi\text{は位置の関数なので交換できる}\\ \\
&=&
\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\frac{1}{2m}\exp\left(\frac{-ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda)\right)^2\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi+\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)e\phi\psi&\\ \\
&=&
\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right)^2\psi+\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)e\phi\psi&...&\text{式(2.374)より}\\ \\
&=&
\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right)^2+e\phi\right]\psi&\\ \\ \\
\text{右辺}
&=&
i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\psi \\ \\
&=&
i\hbar\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\frac{\partial}{\partial t}\psi&...&\text{時間にかかわらない項であるため入れ替えた} \\ \\
\end{eqnarray}
が得られる。両辺を比較すると
\begin{eqnarray}
&&\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\left[\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right)^2+e\phi\right]\psi
&=&
i\hbar\exp\left(\frac{ie\Lambda}{\hbar c}\right)\frac{\partial}{\partial t}\psi&\\ \\
&\Leftrightarrow&
\left[\frac{1}{2m}\left(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right)^2+e\phi\right]\psi
&=&
i\hbar\frac{\partial}{\partial t}\psi&\\ \\
\end{eqnarray}
となり、元の成立した式を得ることができることから、式(2.375)が\(\boldsymbol{A}\)を\(\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda\)に置き換えたシュレーディンガー方程式の解になっていることが示された。
式(2.353)において\(\boldsymbol{A}\to\boldsymbol{A}+\nabla\Lambda\)とすると
\begin{eqnarray}
\frac{\rho}{m}\left(\nabla S-\frac{e\boldsymbol{A}}{c}\right)
&\to&
\frac{\rho}{m}\left(\nabla (S+\frac{e\Lambda}{c})-\frac{e}{c}(\boldsymbol{A}+\nabla \Lambda)\right) \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\left(\nabla S+\frac{e\nabla\Lambda}{c}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}-\frac{e}{c}\nabla \Lambda\right) \\ \\
&=&
\frac{\rho}{m}\left(\nabla S-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\right) \\ \\
&=&
\boldsymbol{j}
\end{eqnarray}
となり、\(S\)に変更を加えることでゲージ不変性が保たれている。
式(2.378)において\(F(\boldsymbol{\text{x}})\)のスケールを変更したと解釈すると
\begin{eqnarray}
F(\boldsymbol{\text{x}}+d\boldsymbol{\text{x}})|_{\text{再スケール}}
&=&
F(\boldsymbol{\text{x}}+d\boldsymbol{\text{x}})(1+\Sigma(\boldsymbol{\text{x}})\cdot d\boldsymbol{\text{x}}) \\ \\
&=&
(F(\boldsymbol{\text{x}})+\nabla F(\boldsymbol{\text{x}})\cdot d\boldsymbol{\text{x}})(1+\Sigma(\boldsymbol{\text{x}})\cdot d\boldsymbol{\text{x}}) \\ \\
&\simeq&
F(\boldsymbol{\text{x}})+[\nabla F(\boldsymbol{\text{x}})]\cdot d\boldsymbol{\text{x}}+F(\boldsymbol{\text{x}})\Sigma(\boldsymbol{\text{x}})\cdot d\boldsymbol{\text{x}}&...&d\boldsymbol{\text{x}}^2\text{は十分小さいとした} \\ \\
&=&
F(\boldsymbol{\text{x}})+[(\nabla+\Sigma(\boldsymbol{\text{x}})) F(\boldsymbol{\text{x}})]\cdot d\boldsymbol{\text{x}} \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
円柱座標系で考える。この時の回転はこちらの解説などを参考。
ベクトルポテンシャルは\(\rho\lt\rho_a\)と\(\rho\gt\rho_a\)でそれぞれ\(A_{\text{inner}},A_{\text{outer}}\)と書く。磁場について、ソレノイドコイルにおける磁場であることから、\(\rho\lt\rho_a\)で磁場\(B_z\)が\(z\)軸方向のみに発生し、\(\rho\gt\rho_a\)では磁場は発生していないとする。 \begin{eqnarray} B_z &=& \nabla\times\boldsymbol{A}|_z \\ \\ &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\theta})-\frac{\partial A_{\rho}}{\partial\theta}\right) \\ \\ \end{eqnarray} と書くことができるが、ソレノイドコイルが作る磁場の特性では、ソレノイドの中心軸に対して回転対称な磁場が生じているため、ベクトルポテンシャルに方位の依存性はないと考えられる。従って、 \begin{eqnarray} B_z &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\theta})\right) \\ \\ \end{eqnarray} と書くことができる。ソレノイドコイルの内側では磁場は一定なので \begin{eqnarray} && B_z &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{inner}})\right) \\ \\ &\Leftrightarrow& B_z\rho &=& \frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{inner}}) \\ \\ &\Rightarrow& \frac{B_z\rho^2}{2} &=& \rho A_{\text{inner}}&...&\text{両辺を\(\rho\)で積分し、積分定数を}0\text{とした} \\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{inner}} &=& \frac{B_z\rho}{2}&\\ \\ \end{eqnarray} と導出できる。次にソレノイドコイルの外側のベクトルポテンシャルについて考える。p.167より内側と外側の境界\(\rho=\rho_a\)ではベクトルポテンシャルが連続である必要があるため、 \begin{eqnarray} A_{\text{outer}}(\rho_a) &=& A_{\text{inner}}(\rho_a) &=& \frac{B_z\rho_a}{2}&\\ \\ \end{eqnarray} となる必要がある。この時、ソレノイドの外側では磁場が0なので \begin{eqnarray} && 0 &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{outer}})\right) \\ \\ &\Leftrightarrow& 0 &=& \frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{outer}}) \\ \\ &\Rightarrow& C &=& \rho A_{\text{outer}}&...&\text{両辺を\(\rho\)で積分し、積分定数を}C\text{とした} \\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{outer}} &=& \frac{C}{\rho}&\\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{outer}} &=& \frac{B\rho_a^2}{2\rho}&...&A_{\text{outer}}(\rho_a)=\frac{B_z\rho_a}{2}\text{を用いた}\\ \\ \end{eqnarray}
ベクトルポテンシャルは\(\rho\lt\rho_a\)と\(\rho\gt\rho_a\)でそれぞれ\(A_{\text{inner}},A_{\text{outer}}\)と書く。磁場について、ソレノイドコイルにおける磁場であることから、\(\rho\lt\rho_a\)で磁場\(B_z\)が\(z\)軸方向のみに発生し、\(\rho\gt\rho_a\)では磁場は発生していないとする。 \begin{eqnarray} B_z &=& \nabla\times\boldsymbol{A}|_z \\ \\ &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\theta})-\frac{\partial A_{\rho}}{\partial\theta}\right) \\ \\ \end{eqnarray} と書くことができるが、ソレノイドコイルが作る磁場の特性では、ソレノイドの中心軸に対して回転対称な磁場が生じているため、ベクトルポテンシャルに方位の依存性はないと考えられる。従って、 \begin{eqnarray} B_z &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\theta})\right) \\ \\ \end{eqnarray} と書くことができる。ソレノイドコイルの内側では磁場は一定なので \begin{eqnarray} && B_z &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{inner}})\right) \\ \\ &\Leftrightarrow& B_z\rho &=& \frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{inner}}) \\ \\ &\Rightarrow& \frac{B_z\rho^2}{2} &=& \rho A_{\text{inner}}&...&\text{両辺を\(\rho\)で積分し、積分定数を}0\text{とした} \\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{inner}} &=& \frac{B_z\rho}{2}&\\ \\ \end{eqnarray} と導出できる。次にソレノイドコイルの外側のベクトルポテンシャルについて考える。p.167より内側と外側の境界\(\rho=\rho_a\)ではベクトルポテンシャルが連続である必要があるため、 \begin{eqnarray} A_{\text{outer}}(\rho_a) &=& A_{\text{inner}}(\rho_a) &=& \frac{B_z\rho_a}{2}&\\ \\ \end{eqnarray} となる必要がある。この時、ソレノイドの外側では磁場が0なので \begin{eqnarray} && 0 &=& \frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{outer}})\right) \\ \\ &\Leftrightarrow& 0 &=& \frac{\partial}{\partial \rho}(\rho A_{\text{outer}}) \\ \\ &\Rightarrow& C &=& \rho A_{\text{outer}}&...&\text{両辺を\(\rho\)で積分し、積分定数を}C\text{とした} \\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{outer}} &=& \frac{C}{\rho}&\\ \\ &\Leftrightarrow& A_{\text{outer}} &=& \frac{B\rho_a^2}{2\rho}&...&A_{\text{outer}}(\rho_a)=\frac{B_z\rho_a}{2}\text{を用いた}\\ \\ \end{eqnarray}
シュレーディンガー方程式において\(\boldsymbol{p}\to\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}\)に置換する操作に相当するため、
\begin{eqnarray}
\nabla
&=&
\frac{i}{\hbar}\boldsymbol{p} \\ \\
&\Rightarrow&
\frac{i}{\hbar}(\boldsymbol{p}-\frac{e}{c}\boldsymbol{A}) \\ \\
&=&
\frac{i}{\hbar}\boldsymbol{p}-\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A} \\ \\
&=&
\nabla-\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A} \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
シュレーディンガー方程式の該当部分を考えると
\begin{eqnarray}
-\frac{\hbar^2}{2m}\nabla^2\psi
&\to&
-\frac{\hbar^2}{2m}(\nabla-\frac{ie}{\hbar c}\boldsymbol{A})^2\psi&...&\text{p.167中段の置換より} \\ \\
&=&
-\frac{\hbar^2}{2m}(\nabla-\frac{ie}{\hbar c}\frac{B\rho_{a}^2}{2\rho}\hat{\phi})^2\psi&...&\text{式(2.382)より} \\ \\
&=&
-\frac{\hbar^2}{2m}(\hat{\rho}\frac{\partial}{\partial \rho}+\hat{\text{z}}\frac{\partial}{\partial z}+\hat{\phi}\frac{1}{\rho}\frac{\partial}{\partial \phi}-\frac{ie}{\hbar c}\frac{B\rho_{a}^2}{2\rho}\hat{\phi})^2\psi&...&\text{式(2.384)より} \\ \\
&=&
-\frac{\hbar^2}{2m}(\hat{\rho}\frac{\partial}{\partial \rho}+\hat{\text{z}}\frac{\partial}{\partial z}+\hat{\phi}\frac{1}{\rho}\left(\frac{\partial}{\partial \phi}-\frac{ie}{\hbar c}\frac{B\rho_{a}^2}{2}\right))^2\psi& \\ \\
\end{eqnarray}
が得られることから、式(2.383)の変換がなされていると言える。
こちらの解説などを参考。
計算過程はこちらの解説などを参考。
式(C.2)を用いて、\(q=e,\phi=0\)を代入することで式(2.385)が得られる。
\begin{eqnarray}
\nabla\times\boldsymbol{A}
&=&
\hat{\boldsymbol{\text{r}}}\frac{1}{r\sin\theta}\left[\frac{\partial}{\partial\theta}(A_{\phi}\sin\theta)\right]+\hat{\theta}\frac{1}{r}\left[-\frac{\partial}{\partial r}(rA_{\phi})\right]&...&\text{式(2.395)より}\phi\text{成分のみ考えた} \\ \\
&=&
\hat{\boldsymbol{\text{r}}}\frac{1}{r\sin\theta}\left[\frac{\partial}{\partial\theta}(\frac{e_M(1-\cos\theta)}{r\sin\theta}\sin\theta)\right]+\hat{\theta}\frac{1}{r}\left[-\frac{\partial}{\partial r}(r\frac{e_M(1-\cos\theta)}{r\sin\theta})\right]&...&\text{式(2.395)より} \\ \\
&=&
\hat{\boldsymbol{\text{r}}}\frac{1}{r\sin\theta}\left[\frac{\partial}{\partial\theta}(\frac{e_M(1-\cos\theta)}{r})\right]+\hat{\theta}\frac{1}{r}\left[-\frac{\partial}{\partial r}(\frac{e_M(1-\cos\theta)}{\sin\theta})\right]& \\ \\
&=&
\hat{\boldsymbol{\text{r}}}\frac{1}{r\sin\theta}\left[(\frac{e_M\sin\theta}{r})\right]+\hat{\theta}\frac{1}{r}\left[-0\right]& \\ \\
&=&
\hat{\boldsymbol{\text{r}}}\frac{e_M}{r^2}& \\ \\
\end{eqnarray}
と導出できる。
\begin{eqnarray}
\nabla\Lambda
&=&
\hat{\phi}\frac{1}{r\sin\theta}\frac{\partial \Lambda}{\partial\phi}&...&\text{式(2.403)より}\Lambda\text{は}\phi\text{のみの関数であるため} \\ \\
&=&
\hat{\phi}\frac{1}{r\sin\theta}\frac{\partial }{\partial\phi}(-2e_M\phi)&\\ \\
&=&
\hat{\phi}\frac{-2e_M}{r\sin\theta}&\\ \\
\end{eqnarray}
となり、式(2.401)の右辺になっていることから、\(\boldsymbol{A}^{(I)},\boldsymbol{A}^{(II)}\)は\(\Lambda\)のゲージ変換で結びついている。
式(2.404)において、\(\phi=2\pi\)の時に\(\phi\)の係数が\(2\pi i\)の整数倍になっていればよいため、
\begin{eqnarray}
-\frac{2ee_M}{\hbar c}&=&\pm N(N=0,1,2,\ldots) \\ \\
\Leftrightarrow
\frac{2ee_M}{\hbar c}&=&\pm N(N=0,1,2,\ldots) \\ \\
\end{eqnarray}
と求められる。
式(2.405)より、\(N=1\)の時の値の整数倍をとるため、
\begin{eqnarray}
\frac{2ee_M}{\hbar c}&=&1 \\ \\
\Leftrightarrow
e_M&=&\frac{\hbar c}{2e} \\ \\
&=&
\frac{e}{2}\frac{\hbar c}{e^2} \\ \\
&=&
\frac{e}{2}\frac{\hbar c}{\hbar c \alpha}&...&\text{cgs単位系では}e^2=\hbar c \alpha \\ \\
&=&
\frac{e}{2}\frac{1}{\alpha}& \\ \\
&\simeq&
\frac{137}{2}e& \\ \\
\end{eqnarray}
と微細構造定数(p.252中段)を用いて求められる。